ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԳՐԱՆԵՆԳՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԳՐՈՂԱՓՐԿԻՉ ՊԱՅՄԱՆԱԳԻՐ Երեկ Գրողների միության կլոր սրահում տեղի ունեցավ սեմինար՝ նվիրված գրողների եւ հրատարակիչների միջեւ իրավական փոխհարաբերություններին: Թեման էր՝ «Հրատարակչի եւ գրողի միջեւ հեղինակային պայմանագիրը»: Կազմակերպիչներից տեղեկացանք, որ քանիցս բախումներ են գրանցվել հեղինակների եւ «Հայաստան», «Զանգակ», «Արեգ», «Ոսկան Երեւանցի» ու այլ հրատարակչությունների միջեւ, ուստի իրենք նպատակ ունեն վերջ դնել այդ ամենին: Միջոցառման կազմակերպիչ, «Հայհեղինակ» ՀԿ-ի տնօրեն Սուսաննա Ներսիսյանը առիթն օգտագործեց իր կազմակերպությունը գովաբանելու համար, այնուհետեւ ներկայացրեց «գրական ստեղծագործությունների հրատարակման օրինակելի պայմանագիրը»: Նա ներկաներին փորձեց հավատացնել, որ այսուհետեւ կվերանան բոլոր նեգատիվ երեւույթները, եթե հեղինակի եւ հրատարակչի փոխհարաբերությունները կարգավորվեն իրենց «օրինակելի» բնորոշած պայմանագրով: Դահլիճում նստածներից մի քանիսի համբերությունը տեղի տվեց: «Անահիտ» հրատարակչության տնօրեն Աշոտ Ոսկանյանը դժգոհեց, որ նման սեմինարները «պտիչկա» դնելու, իսկ հեղինակների եւ հրատարակիչների շահերի պաշտպանության մասին օրենքները՝ միայն քաղաքակիրթ երկրների համար են: Ըստ նրա՝ միջոցառման կազմակերպիչների խնդիրն է ցույց տալ, որ հերթական դրամաշնորհը ծախսվել-ծառայել է նպատակին: «Մեր հանրապետությունը համատարած գրողների, երգողների ու պարողների հանրապետություն է. չես էլ կարող զանազանել՝ որն է պրոֆեսիոնալը, որը՝ ոչ: Որովհետեւ հաճախ ոչ պրոֆեսիոնալ գրողները գրքերի քանակով գերազանցում են ոչ միայն իրենց ժամանակ ապրած գրողներին, այլեւ հայ դասականներին: Գրում են խորանարդ-մետրերով, նրանց պրոպագանդում են մամուլի միջոցներով: Ի՞նչ օրենքի մասին է խոսքը, երբ նրանցից մեկում ասվում է, որ հրատարակիչը հեղինակի հետ պետք է համաձայնեցնի ամեն փոփոխություն: Իսկ եթե հեղինակն անգրագետ է, բայց տպագրվել է, որովհետեւ ինչ-որ օլիգարխի բարեկա՞մն է»: Բանախոսներից մեկը՝ «Հրատարակիչների ազգային ասոցիացիայի» նախագահ Վահան Խաչատրյանը փաստեց, որ քիչ չեն դեպքերը, երբ հրատարակիչները տպագրում են գրքեր՝ առանց նշելու թարգմանչի անունը, հետո հայտնվում են հեղինակի ժառանգները եւ արդյունքում՝ դատական քաշքշուկներ: Նա եւս գովեց ներկայացված գրողափրկիչ պայմանագիրը. «Ոչ մի օրենք որեւէ մեկի կողմից չի կարող դառնալ գործիք՝ մյուսի վրա ճնշում գործադրելու, որովհետեւ արդեն կա այս պայմանագիրը»: Բեռլինում օրերս Հայաստանը կմասնակցի Հրատարակիչների համաշխարհային ասոցիացիայի կոնգրեսին, որտեղից մեր պատվիրակությունը կվերադառնա Եվրախորհրդի փորձագետի հետ: «Քանի որ մեր բոլոր օրենքները պիտի համաձայնեցնենք աշխարհի հետ, նրանց փորձագետները պիտի անպայման իրենց կարծիքը հայտնեն ամեն ինչի վերաբերյալ»,- խեղճացած ասաց «Հրատարակիչների ազգային ասոցիացիայի» նախագահը: Պարոն Խաչատրյանը նշեց, որ Հայաստանը միացել է մի շարք միջազգային կոնվենցիաների, որոնց վերաբերյալ իրավական գիտելիքների պակաս ունեն մերօրյա հրատարակիչները: «Առավոտը» հետաքրքրվեց, թե ինչ է տալիս հայ հեղինակներին ու հրատարակիչներին Հայաստանի՝ Բեռնի հեղինակային իրավունքների պաշտպանության կոնվենցիային անդամակցելը կամ տուժու՞մ են այն երկրները, ովքեր չեն միացել այդ կոնվենցիային: Ըստ հնչած պատասխանի՝ պարզվում է, ի տարբերություն Ադրբեջանի ու աֆրիկյան երկրների, մենք մեկ քայլ առաջ ենք: «Որ միանում ես այդ կոնվենցիային, պարտավորություն ես ստանձնում պահպանել անդամակցող մյուս երկրների իրավունքները քո երկրում եւ՝ հակառակը: Եթե, օրինակ, ֆրանսիացի գրողի, որը կենդանի չէ, հեղինակային իրավունքը ոտնահարվում է Հայաստանում, նրա ժառանգները կարող են դիմել «Հայհեղինակին» կամ «Հրատարակիչների ազգային ասոցիացիային», եւ մենք պարտավոր ենք լսել նրանց բոլոր բողոքները եւ ընդառաջել: Հարցը բարձրացնել բոլոր մակարդակներով, լուծել եւ եթե դա չստացվի՝ դիմել դատարան»,- ասաց պրն Խաչատրյանը: «Իսկ եղե՞լ են նման դեպքեր» հարցի առնչությամբ նա պատասխանեց. «Պիրատության մի նոր ալիք է սկսվել, քիչ չեն դեպքերը, երբ առանց դրսի հեղինակի գիտության տպագրում են նրա գործերը»: Վ. Խաչատրյանը խոստովանեց նաեւ, որ արտերկրի հեղինակները հաճախ մեր հրատարակիչների կողմից իրենց հեղինակային իրավունքների խախտումների նկատմամբ հետեւողական չեն լինում՝ գիտակցելով, որ մեր երկրում «5000 գրքից 50-ը հազիվ վաճառվի եւ հազիվ մի $50-ի շահույթ լինի»: ԳՈՀԱՐ ՀԱԿՈԲՅԱՆ