Ազգագրագետ Արտաշես Բոյաջյանի կարծիքով Գյումրին վերածվում է անմարդաբնակ գյուղի
Այսօր «Սիվիլիթաս» հիմնադրամը Գյումրիում քննարկում էր կազմակերպել այս քաղաքին առնչվող խնդիրների շուրջ: Փորձագետ Թաթուլ Հակոբյանը քննարկման իմաստը պարզաբանեց այսպես. «Ավանդույթ է դարձել, որ «Սիվիլիթաս» հիմնադրամը իր գործունեության առաջին տարվանից կարևորում է միջոցառումներն ու կյանքը երկրի մայրաքաղաքից` Երևանից, դուրս բերելը և ներկայացնելը գոնե մեր կարծիքով Հայաստանի մի քանի կարևոր բնակավայրերում: Դրանց թվում առաջին հերթին մենք շատ կարևորում ենք Գյումրին`որպես ոչ միայն երկրորդ քաղաք: Քիչ է ասել Գյումրին երկրորդ քաղաք, ես մի թիվ պիտի նշեմ. մոտ 100 տարի առաջ Գյումրին ուներ մոտ այնքան բնակչություն, որքան Երևանը: Ավելին ասեմ, եթե Երևանը ուներ խառը բնակչություն, գոնե 40-45 տոկոս մահմեդական էին , Գյումրին շատ հետաքրքրական է, որ միշտ ունեցել է ավելի շատ մաքուր հայկական բնակչություն»:
Այնուհետ փորձագետը բանախոսներին հարցրեց. «Ի՞նչ է առաջարկում Գյումրին որպես այլընտրանք: Մենք կարող է շատ բան ցանկանաք, շատ բան երազենք, բայց արդյո՞ք կարող է դա իրականությանը մոտ լինել: Մենք բոլորս բողոքում ենք, դժգոհում ենք, որ Երևանում է ամեն ինչ կենտրոնացված, քաղաքականությունն էլ է Երևանում, ինչպե՞ս է հնարավոր դա տեղափոխել Գյումրի: Ի՞նչ կարող է առաջարկել Գյումրին , որ գրավի ներդրողին, գրավի մշակութային իմաստով, բիզնես իմաստով»:
Ի պատասխան Թաթուլ Հակոբյանի հարցադրումների, ազգագրագետ Արտաշես Բոյաջյանը բավականին տխուր թվեր հրապարակեց`ցույց տալով, թե ինչպես է երբեմնի մարդաշատ քաղաքը վերածվում մեծ գյուղի, ինչպես են դատարկվում դպրոցները: «Եթե Ձեր հարցին պատասխանեմ, վերցնենք երկու շրջան շատ կարևոր, և դրանով պարզ կլինի, թե այսօր ինչ կարող է մեր քաղաքը անել: Խորհրդային տարիներին, բոլորիդ է հայտնի, որ այն ժամանակ Լենինականը կոչվել է Տեքստիլագործների քաղաք: Այսինքն, երբ որ արդյունաբերական ձեռնարկությունների մեջ զբաղվածների թիվը կազմել է 45 հազար, դրա կեսից մի քիչ պակասը` 20-21 հազարը զբաղված է եղել թեթև արդյունաբերության ոլորտում: Մեր քաղաքը այն եզակի քաղաքներից է Հայաստանի Հանրապետության, որը պատմական բոլոր ժամանակափուլերի շինությունները, կառույցները ունի. կան և 19-րդ դարի կեսի, վերջի, 20-րդ դարի սկզբի կառույցներ, որոնք մինչև օրս պահպանվում են, և 20-30 թվականների, և իհարկե մինչերկրաշարժյան, հետերկրաշարժյան: Այսինքն բոլոր շրջանների կառույցները կան, որով առանձնանում է Հայաստանի մյուս բոլոր բնակավայրերից»:
Կարդացեք նաև
Ազգագրագետը նշեց, որ խորհրդային տարիներին Գյումրին իր քաղաքային ֆունկցիան բարձր մակարդակով կատարում էր, այլ է իրավիճակը հիմա: «Այսօր մեր քաղաքը կբնութագրեի որպես մեծ գյուղ, ի՞նչ առումով, որ արդյունաբերական ձեռնարկություններ չեն աշխատում, հիմնականում հասարակությունը բաժանվում է երկու շերտի` վաճառողներ և գնորդներ: Մարդիկ արտագնա աշխատանքի են մեկնում, էնտեղից գումար են ուղարկում Գյումրի, այստեղ իրենց բարեկամները, հարազատները առևտուր են անում, և դրանով իրենց գոյությունը պահպանում են: Այսինքն քաղաքային գործառույթը, որը պիտի կատարեր քաղաքը՝ որպես բնակավայր, միջավայր, չի կատարում: Եվ դրա առաջին մեղավորը ես գտնում եմ մեր հանրապետության իշխանավորներին, որովհետև նրանք հստակ սոցիալ-տնտեսական քաղաքականություն չեն իրականացնում: Իրենք Գյումրիում իրենց պարտքը համարում են միայն բնակարանաշինությունը, գիտեն, թե բնակարաշինությունը արեցին, ուրեմն վերջ, քաղաքի համար մեծ գործ են կատարել: Բնակարանաշինությունը կարևոր է, բայց այսօր գլխավորը չէ մեր քաղաքի համար:
Մեր քաղաքի համար գլխավորը քաղաքային միջավայրի բարեկարգումն է, բարոյահոգեբանական մթոնոլորտի փոփոխությունն է և ամենակարևորը արդյունաբերաարտադրական ձեռնարկություններ աշխատեցնելն է: Եթե մենք այս 3 կարևոր խնդիրներին լուծում չտվեցինք, ուրեմն մոտակա 15-20 տարիներին ընթացքում Գյումրին, որը ժամանակին ունեցել է 230 հազար բնակիչ, այժմ, պաշտոնական տվյալներով, ասում են 146 հազար է, բայց առկա բնակչության թիվը մոտավոր հաշվարկներով 90-100 հազար է , ոչ ավելի, կդատարակվի: Մի թվային տվյալ ասեմ , որից ամեն ինչ ցցուն երևում է. դպրոցներում սովորող աշակերտների թիվը 14 հազար է: Այն դեպքում, երբ որ խորհրդային տարիներին 40 հազարից ավելի մենք աշակերտություն ենք ունեցել: Սա արդեն ասում է ամեն ինչ, թե մեր քաղաքի զարգացման վեկտորը ուր է տանում:
Համեմատության համար ասեմ, որ 1926 թվականին քաղաքը աշակերտների թվով ավելի շատ է եղել, քան հիմա: Եվ բնակչության թվաքանակով մենք ունենք այնքան բնակիչ, որքան ունեցել ենք 1959 թվականին: Այն դեպքում, երբ ժողովրդագրական կայուն զարգացման պայմաններում Գյումրին այժմ պետք է ունենար 300 հազարից ոչ պակաս բնակիչ , այսինքն շուրջ 200 հազարով մեր քաղաքի բնակչության իրական թիվը պակասել է», -այսպես ներկայացրեց քաղաքի վիճակը ազգագրագետը:
Նունե ԱՐԵՎՇԱՏՅԱՆ
