«Ամերիկայի ձայն». Real Clear Defence-ի կողմից հրապարակված հոդվածում Թուրքիայի պաշտպանության բարձրագույն պաշտոնյան` Հուլիսի Աքարը պնդում է, որ 20-րդ դարի սկզբին Օսմանյան կայսրությունում էթնիկ հայերի զանգվածային սպանությունն ու արտաքսումը ցեղասպանության գործողություն չէր:
Ասենք, որ RealClearDefense-ը հիմնվել է ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարության Ներկայացուցիչների պալատի զինված ուժերի հանձնաժողովի խնդրանքով:
Akar-ի հոդվածն այս պարբերականում տեղադրվել է ապրիլի 21-ին `ապրիլի 24-ին Հայոց հիշատակի օրը նշվելուց երեք օր առաջ, և մինչ Ջո Բայդենը կդառնար ԱՄՆ-ի առաջին նախագահը, ով պաշտոնական հայտարարության մեջ օգտագործեց« Հայոց ցեղասպանություն» արտահայտությունը:
Իր հոդվածում Աքարը պնդում է, որ ինքը գրում է պատմության դասախոսի տեսանկյունից, քանի որ դոկտորանտուրայի իր ուսումնասիրությունները վերաբերել են 1920 թ.-ին հայերի կացության մասին ամերիկյան մի զեկույցի:
Կարդացեք նաև
Աքարը նկատի ունի ԱՄՆ-ի ռազմական հանձնաժողովի զեկույցը, որը կազմելու համար ստեղծված աշխատանքային խմբի ղեկավարն է եղել գեներալ Ջեյմս Հարբորդը: ԱՄՆ-ի նախագահ Ուուդրո Ուիլսոնն է վերջինիս 1919 թվականին ուղարկել տարածաշրջան, ուսումնասիրելու համար հայերի կացությունը:
«Դասեր գեներալ Հարբորդից» վերնագրով Աքարի հոդվածում Թուրքիայի պաշտպանության նախարարը պնդում է, որ հայերի մահը Օսմանյան կայսրության կազմալուծման տխուր հետևանքն էր, եւ որ դրա արդյունքում միայն հայերը չէ, որ տուժել են:
Նա նաև հիմնախնդրի շուրջ «հակասությունների» համար մեղադրում է «հայանպաստ լոբբիի» կողմից հատկապես Միացյալ նահանգներում իրականացվող «քարոզչությանը»:
Ինչպես Աքարն է գրում, Հարբորդիի զեկույցը «կարողացել է տեսնել քարոզչության և ծխի էկրանից այն կողմ և ցուցաբերել օբյեկտիվություն Օսմանյան կայսրության և նրա հայ հպատակների միջեւ պատերազմական ժամանակաշրջանի հարաբերությունների հարցում»:
Աքարը Հարբորդի զեկույցից կատարել է իր տեսակետը պնդելու եւ ապակողմնորոշելու համար քաղվածքներ այն մասին, որ հայերն են վայրագությունների դիմել կայսրության այլ խմբերի դեմ:
Սակայն այն, ինչ Թուրքիայի պաշտպանության նախարարությունը գրում է, ապակողմնորոշիչ է:
Զեկույցում Հարբորդը չէր կարող օգտագործել «ցեղասպանություն» բառը. Այս եզրույթը միջազգային սկսել է կիրառվել միայն Երկրորդ աշխարհամարտից հետո, երբ ՄԱԿ-ը 1948 թվականին ընդունեց ցեղասպանություն հանցագործությունը կանխելու և պատժելու մասին կոնվենցիան:
Այնուամենայնիվ Հարբորդի զեկույցը պատմում է հարյուր հազարավորներ տեղահանվածների և սպանությունների մասին, շեշտելով, որ հայերը թիրախավորված են եղել իրենց ազգության և քրիստոնեական հավատքի համար:
Ինչպես Հարբորդի զեկույցում է գրված.
1895-ին 100 000 մարդ է սպանվել: 1908-ին՝ Վանում, 1909-ին ՝ Ադանայում, Կիլիկիայում եւ այլուր սպանվել է ավելի քան 30 000 մարդ: Այս ողբերգություններից վերջին և ամենամեծը 1915 թվականն էր: Ամենահամեստ հաշվարկներով 1914-ին Թուրքիայի ասիական հատվածում հայերի թիվը գերազանցել 1 միլիոն 500 հազարը:
Կոտորածներն ու տեղահանությունները կազմակերպվել էին 1915-ի գարնանը ՝ որոշակի համակարգով: Զինվորականները քաղաքից քաղաք էին գնում դա իրականացնելու համար: Թուրքիայի կառավարության պաշտոնական զեկույցների համաձայն այստեղից արտաքսվել է մոտ 1 միլիոն 100 հազար մարդ:
Նախ երիտասարդ տղամարդկանց կանչել են պետական հաստատություններ, որից հետո նրանց շարքերով դուրս են բերել ու սպանել:
Մի քանի օր անց կանանց, ծերերին և երեխաներին արտաքսել են այնտեղ, որտեղ Թալեաթ փաշան անվանում էր «գյուղատնտեսական գաղութներ», Հայկական զով բարձրավանդակից դեպի մալարիայից տառապող Եփրատի հարթավայր, Սիրիայի և Արաբիայի ավազուտներ:
Այս գործողությունների արդյունքում տարբեր գնահատականներով մահացությունների թիվը կազմում է 500 000-ից մինչեւ ավելի քան մեկ միլիոն:
Ի հակադրություն Թուրքիայի պաշտպանության ներկա նախարար Աքարի տեսակետի ու պնդումների, Հայոց ցեղասպանությունն ուսումնասիրող գիտնականները հենց Հարբորդի զեկույցի հիման վրա են եկել այն եզրակացության, որ կատարվածը ցեղասպանություն է: Նրանց խոսքերով, Հարբորդի զեկույցը ցեղասպանության վկայակոչումն է:
