«ԵրԱԶ»-ը՝ որպես դիվանագիտական հարաբերությունների առաջամարտիկ Հայ մեքենաշինական-կոնստրուկտորական միտքը, թերեւս, ոչ մի այլ բնագավառում այնպիսի ծաղկման ու արդյունքների չի հասել, ինչպես «ԵրԱԶ» ավտոմեքենայի կառուցման մեջ։ Ճիշտ է, ոմանք կպնդեն, որ Միկոյանի նախագծած ինքնաթիռները մի քիչ ավելի լավն են, բայց չմոռանանք, որ Միկոյանը խորհրդային մեծություն է, իսկ «ԵրԱԶ»-ի կոնստրուկտորները՝ զուտ հայկական։ Վերջին տարիներին, ԽՍՀՄ փլուզու մից հետո, «ԵրԱԶ» ավտոգործարանը, «էշի պես ավտոներ» արտադրելուց բացի, սկսել է կատարել հստակ արտահայտված դիվանագիտական ֆունկցիա եւս։ Դրա վառ օրինակին ականատես եղանք երկու օր առաջ, երբ Մոսկվայի քաղաքագլուխ Յուրի Լուժկովի այցելության ժամանակ վերստին պայմանավորվածություն ձեռք բերվեց «ԵրԱԶ» ավտոգործարանում «Մոսկվիչներ» արտադրելու մասին։ Նախ նշենք, որ վերոնշյալ պայմանագիրը կնքվել է դեռեւս նախորդ տարվա մարտ ամսին՝ «ԵրԱԶ» եւ «Մոսկվիչ» ավտոգործարանների տնօրենների միջեւ՝ «Ռուս-հայկական առեւտրական տուն» ստեղծելու շրջանակներում։ Ըստ այն ժամանակվա պայմանավորվածության՝ «Մոսկվիչից» առաջին 20 ավտոմեքենաների կոմպլեկտացիաները պետք է Հայաստանում լինեին արդեն ապրիլի սկզբին, եւ առաջին 20 ավտոմեքենաները պետք է արտադրված լինեին դեռեւս անցյալ տարվա ապրիլ ամսվա ընթացքում։ Կոմպլեկտացիաները ժամանակին հասել են Հայաստան, այսինքն՝ «Մոսկվիչը» կատարել է իր պարտավորությունները, իսկ Հայաստանում առաջին 20 «Մոսկվիչները» դեռեւս չհավաքված վիճակում են, ասել է թե՝ հայկական կողմը չի կատարել իր պարտավորությունները։ Իհարկե, դրա համար ոչ Հայաստանի կառավարությանը, ոչ էլ «ԵրԱԶ» ավտոգործարանի տնօրինությանը «Մոսկվիչի» տնօրինությունը չի «խեղդի»՝ թեկուզեւ այն պատճառով, որ «Մոսկվիչի» գլխավոր տնօրենը ազգությամբ հայ է եւ ամեն կերպ կխուսափի իր հայրենակիցներին նեղություն պատճառելուց, առավել եւս՝ «Մոսկվիչի» համար՝ մի 20 մեքենա այս կողմ-այն կողմ՝ առանձնապես էական չէ։ Ինչեւէ, նման պատմություններ երեւի թե իրենց վերջին տարիների կենսագրության մեջ ունեն հայկական գրեթե բոլոր գործարանները, այսինքն՝ կիսակնքված պայմանագրեր, չկատարած պարտավորություններ եւ, իհարկե, շրջափակման հետ կապված տխուր պատճառաբանություններ։ Փաստորեն, երկու օր առաջ Յուրի Լուժկովը պարզապես եւս մեկ անգամ գրանցեց այն փաստը, որ «ԵրԱԶ»-ում «Մոսկվիչներ» են հավաքվելու։ «ԵրԱԶ»-ը չլինելով ավտոգործարան՝ ընդամենը կարող է հավաքման արտադրամասի գործառույթ կատարել, ոչ ավելին։ Այդ պատճառով էլ այս գործարանը հանգիստ կարող է հավաքել ինչպես «Մոսկվիչներ», այնպես էլ «ՌԱՖ» ավտոմեքենաներ (ի դեպ, «ՌԱՖ-ի հետ, ըստ մեր տեղեկությունների, նույնպես նման ինչ-որ պայմանագիր կա տնօրենների պահարաններում պահված), «ԲՄՎ»-ներ, «Մերսեդեսներ» եւ այլն։ Այսինքն՝ գործարանը կարող է պայմանագրեր կնքել ում հետ ուզենա, իսկ տվյալ երկրի նախագահի կամ որեւէ քաղաքագլխի այցելության ժամանակ պատվիրակությունը կայցելի գործարան եւ կուրախանա, որ իրենց մեքենան ուր որ է՝ արտադրվելու է հայկական ավտոգործարանում։ Օրինակ, որքան լավ կլինի, եթե իր նախընտրական արշավի ընթացքում Գերմանիայի կանցլեր Գերհարդ Շրյոդերը Հայաստան այցելելով՝ մտնի «ԵրԱԶ» ավտոգործարան եւ տեսնի, որ չորրորդ արտադրամասում «Մերսեդես-600»-ի պահեստամասերը ուր որ է իրար են կցվելու, եւ արտադրվելու է առաջին հայ- գերմանական մեքենան։ Նույնը կարելի է անել «Ջեներալ-Մոտորսի» հետ, քանզի մի գեղեցիկ օր, հաշվի առնելով մեր ստրատեգիական դիրքը, ԱՄՆ նախագահը կարող է իր նախընտրական արշավը սկսել Երեւանից։ Այնպես որ, դիվանագիտական հարաբերությունների զարգացման ասպարեզում մենք տեխնոլոգիական այնպիսի նորույթ ենք մտցնում, որին նույնիսկ Ուինսթոն Չերչիլը կնախանձեր։ ԳԵՎՈՐԳ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ 13.02.99 թ. Տպագրվում է կրճատումներով