Սամվել
Բաբայանը՝ ղարաբաղյան խնդրի մասին – Դուք ակտիվորեն մասնակցում էիք 1998-ի
իշխանափոխության գործընթացին, որի «պաշտոնական» հիմնավորումն էին Ղարաբաղի խնդրի
շուրջ տարաձայնությունները: Արդյունքում Ղարաբաղի հարցի լուծումը 7 տարով հետաձգվեց:
Մենք շահեցի՞նք այդ 7 տարում, թե՞ կորցրինք: – Այսօր ես տեղյակ չեմ բանակցային
գործընթացին, չգիտեմ, թե այս պահին ինչ հարցեր են քննարկվում, այդ պատճառով այժմ
չեմ կարող ասել, թե ինչի ենք մենք հասել: Ինչ վերաբերում է 98-ի իշխանափոխությանը,
ապա կար սկզբունքային հարց՝ Ղարաբաղի եւ նրան հարող տարածքների կարգավիճակը, այստեղ
ես մնացել եմ նույն կարծիքին. Ղարաբաղը եւ որոշակի տարածքներ չեն կարող Ադրբեջանի
մաս կազմել: – Իսկ ո՞ր տարածքները կարող են մտնել Ադրբեջանի կազմի մեջ: –
Երբ մի հարցի շուրջ դեռեւս պետք է բանակցել, նախապես հայտարարել, թե ինչ ենք վերցնելու
եւ ինչ՝ տալու, ճիշտ չէ: Պետք է լինի այնպիսի վիճակ, որը կապահովի Ղարաբաղի բնակչության
անվտանգությունը, որեւէ ռազմավարական կետ չպիտի հանձնվի: Թե ինչ կարգավիճակ է ունենալու
այդ պետական կազմավորումը՝ հետագա բանակցությունների հարց է: – Դուք այսօր
տեսնո՞ւմ եք Ղարաբաղի հարցի կարգավորման հնարավորություն: – Ներկա փուլում
չեմ տեսնում: Հայաստանում եւ Ադրբեջանում հիմա այնպիսի քաղաքական եւ տնտեսական վիճակ
է, որ այդ երկու երկրների ղեկավարները չեն կարող փոխզիջումների գնալ: – Իսկ
ընդհանրապես պե՞տք է լուծվի այս հարցը, թե՞ մենք կարող ենք եւս 50 կամ 100 տարի պահպանել
այս կարգավիճակը: – Ես գտնում եմ, որ պետք է լուծվի, եւ որքան շուտ՝ այնքան
լավ մեզ համար եւ, ընդհանրապես, Հարավային Կովկասի համար: Որպեսզի այս տարածաշրջանը
տնտեսապես զարգանա, ռազմական լարվածությունը պետք է թուլանա, եւ Ղարաբաղի խնդիրը
պետք է լուծվի: Եթե այս երեք պետությունները ծրագիր ունեն հետագայում ինտեգրվել Եվրամիությանը,
ապա նրանք նախ՝ բոլոր նման խնդիրները պետք է լուծեն, այնուհետեւ տնտեսապես եւ քաղաքականապես
ինտեգրվեն իրար հետ, նոր միայն հնարավոր կլինի խոսել Եվրամիության մասին: Մտքում
նման հեռանկար ունենալով՝ պետք է կարգավորել Ղարաբաղի հարցը: Բայց կարգավորել՝ ոչ
ի վնաս որեւէ կողմի: Մեզ համար կարեւոր են նախ եւ առաջ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի
անկախությունը եւ անվտանգությունը: Իսկ բռնի տեղահանվածների խնդիրը հարկավոր է լուծել
փոխադարձ հիմքերի վրա՝ թե ադրբեջանցիները պետք է վերադառնան Ղարաբաղում եւ այլ շրջաններում
իրենց տները, թե հայերը պետք է վերադառնան այն տարածքները, որտեղ ապրել են Խորհրդային
Ադրբեջանի տարիներին: Դա էլ պետք է տեղի ունենա կարգավորման ինչ-որ փուլում. առանց
տեղահանվածների վերադարձի՝ մշտապես պրոբլեմ ենք ունենալու: – Ադրբեջանում
ժամանակ առ ժամանակ սրվում են ռազմատենչ տրամադրությունները, եւ հիմա հենց այդ ժամանակն
է, երբ գրեթե ամեն օր սպառնալիքներ են հնչում՝ խնդիրը ռազմական ճանապարհով լուծելու:
Այդ խոսակցությունները լո՞ւրջ եք համարում, թե՞, ինչպես ասում են, «հաչան շունը չի
կծում»: – Կարծում եմ, Ադրբեջանը պատրաստվում է քայլեր ձեռնարկել ռազմական
ուղղությամբ. անընդհատ փորձում է բարելավել իր մարտական դիրքերը, հրետանի եւ այլ
տեխնիկա է կուտակում: Այսինքն՝ ինչ-որ պատրաստություն տեսնում է, որ եթե բանակցությունները
չստացվեն, հարցերը այլ ճանապարհով լուծի: Աշխարհում էլ այնպիսի ֆոն է ստեղծում, թե
զիջումն անհնարին է, թե հայերի պահանջները իրատեսական չեն, եւ հանուն տարածքային
ամբողջականության՝ իրենք իրավունք ունեն հարձակվելու եւ այլն: Այլ հարց է՝ իրականում
պատրա՞ստ է Ադրբեջանը պատերազմին, թե՞ ոչ: Գուցե նրանց միայն թվում է, որ պատրաստ
են: Հայաստանի եւ Ղարաբաղի խնդիրն էլ այն է, որ ունենանք այնպիսի բանակ եւ տնտեսություն,
որ հակառակորդը երբեւէ ախորժակ չունենա նման քայլերի դիմելու: Որովհետեւ, եթե պատերազմ
սկսվի, նոր զոհեր, ավերածություններ, հաշմանդամներ լինեն՝ այնքան էլ կարեւոր չէ,
թե ով է հաղթելու: Պետք է այնքան ուժեղ լինել, որ պատերազմը չվերսկսվի: ԱՐԱՄ
ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
