«ՁԵՌՔԸ ԲՌՆԵԼ». ՀԵՏՈ՞… Կես տարուց ավելի է անցել, ինչ Վիոլետ Գրիգորյանը «Գրական թերթի» մարտյան համարում հանդես եկավ մի անվերնագիր բանաստեղծական շարքով, որ մեծ աղմուկ առաջացրեց մեր մամուլում, չափից ավելի, քան արժանի էր: Բանաստեղծուհու բաց ու «անամոթ» պատկերներին ու արտահայտություններին հատկապես չդիմացան նրա սեռակիցները: Մի լրագրողուհի սկսեց սրա-նրա կարծիքը հավաքել Վիոլետի վերջին շարքի մասին, մի երաժշտագիտուհի, թողած երաժշտությունը, հարկ համարեց իր քննադատության թիրախն ուղղել գրականության կողմը, սակայն հատկապես ակտիվ գտնվեց մինչ այդ թատերախոսություններով հանդես եկող ոմն Նվարդ Ասատրյան, որի «Տականքային պոեզիայի կուռքերից…» հոդվածն ընդարձակ եւ համառոտ տարբերակով լույս տեսավ հայ մամուլի տարբեր օրգաններում: Ի տարբերություն երաժշտագիտուհու եւ լրագրողուհու՝ Նվարդ Ասատրյանը կարծես թե բանասիրությունից ոչ շատ հեռու մեկն է, քանի որ փորձում է թույն ու թարախ թափելուց առաջ մի քիչ բանասիրական արժեւորում տալ Վիոլետի բանաստեղծությանը, նույնիսկ մեծահոգաբար չարենց-սեւակյան շունչ նկատում նրա վաղ շրջանի գործերում։ Սակայն շուտով արգո հոդվածագիրը Վիոլետի գրական մուտքի խոստումնալից լինելն էլ չակերտելով՝ անցնում է ամենավայրագ հարձակման, հիմնովին «ջարդուփշուր» անելով ոչ միայն նրա «պոեզիան», այլեւ բոլոր նրանց, ում կարծիքը չի համապատասխանում իրենին՝ նրանց բոլորին համարելով «տականքային «պոեզիայի» ներկայացուցիչներ, «կոզիրյոկային-բլոտային դատարկապորտներից կազմված», իսկ նրանում «հանդուգն նորարարություն» տեսնողները՝ կարճամիտ, իսկական գրականությունից չհասկացող, «մթագնած ուղեղով, անսկզբունքային գրականագետներ՝ տիտղոսավոր ու անտիտղոս»։ Այսինքն՝ նախապես դատում, արժեզրկում եւ պիտակավորում է բոլոր նրանց, ովքեր չեն հայհոյել կամ չեն պատրաստվում հայհոյել Վիոլետ Գրիգորյանին։ Ես ոչ «կոզիրյոկային» միջավայրից եմ եւ ոչ էլ կյանքումս բլոտ եմ խաղացել, Վիոլետի պոեզիայում գործածված «գանդոն» եւ մյուս բառերն էլ կյանքումս չեմ գործածել: Սակայն Վիոլետի պոեզիան ինձ հոգեհարազատ է՝ որպես մեր ժամանակների եւ իրականության, Երեւանի եւ դարավերջի հայ երիտասարդության ամենահարազատ արտահայտություն, եւ բնավ հոգս չէ, թե ինչ172որ մեկն ինձ էլ կարող է «տականքային միջավայրից» համարել։ Ես նաեւ հասկանում եմ նրանց, ովքեր, սնված լինելով դասական պոեզիայով, ում համար իսկական բանաստեղծությունը միայն «Արաքսի արտասուքը» կամ «Սիամանթո եւ Խջեզարեն» է, անկարող են մարսել Վիոլետի գրվածքները եւ չակերտավոր են համարում նրա պոեզիան։ Սակայն անհանդուրժելին այն անառողջ կիրքն է եւ մաղձը, որով գրվում են նման տիպի «քննադատական» հոդվածները։ Սոցիոլոգիապես հետաքրքիր երեւույթ է, որ Վիոլետի դեմ հայհոյաբանությունների մեծ մասը, ինչպես նշվեց, կանանց հեղինակություն են: Նրանք մի՞թե կհանդուրժեն, որ իրենց սեռակիցը, կինը (այն էլ հա՜յ կինը) նման բաներ գրի։ Մինչդեռ տղամարդ գրողների՝ ավելի վուլգար գրվածքները կուլ են տալիս (հայ ազգային մտածելակերպին բնորոշ բան, երբ ամուսնու դավաճանությունը ներվում է, կնոջինը՝ ոչ եւ այլն)։ Մի Ալբերտո Մորավիա կարող է կնոջ անունից խոսել եւ հիշատակել իր կնանդամը, սակայն մի Վիոլետ, այն էլ հայուհի, իրավունք չունի տղամարդու անունից խոսել եւ հիշատակել իր առնանդամը: Ըստ Նվարդ Ասատրյանի՝ Վիոլետը տառապում է ազատության բարդույթով, դրա համար էլ «միտումնավոր խախտում է ամեն տեսակ բարոյականություն»։ Իսկ ի՞նչ բարդույթով է տառապում Նվարդ Ասատրյանն ինքը. անսխալականությա՞ն, որով նա իր հետ չհամաձայնողներին գրչի մի հարվածով տականք ու կարճամիտ է անվանում, գուցե թե ընդհակառակը, անազատությա՞ն, որին սարսափեցնում է այլոց ազատությունը, որը չի կարող հանգիստ մնալ՝ Վիոլետի պոեզիայի միջոցով բացահայտված տեսնելով իր եւ իր նմանների փարիսեցիական պատկերը։ Բայց ահա Ասատրյանի հոդվածի ամենաահավոր նախադասությունը. «Եվ ամենավատթարն այն է, որ հայ գրականության անդաստանում ավերածություններ անող այս ապազգային թուղթ մրոտողի ձեռքը բռնող չկա…»։ Ինչպե՞ս է պատկերացնում հարգելի Նվարդ Ասատրյանն այդ «ձեռքը բռնելը», միգուցե պետք է Վիոլետին Բակունցի պես բռնել, տանել Զանգվի ձորում գնդակահարե՞լ։ Լավ է, որ Նվարդ Ասատրյանը ղեկավար պաշտոն չի զբաղեցնում։ Բարեբախտաբար ես նրան կյանքում չեմ տեսել, սակայն պատկերացնել կարող եմ միմիայն 1937-ին Թադեւոս Ավդալբեկյանի մատները սառնասրտորեն մեկ-մեկ ջարդող չեկիստուհու տեսքով… Հեռատես, սկզբունքավոր եւ իսկական գրականությունից հասկացող եւ սոցիալական ամեն տականքային միջավայրերից հեռու գտնվող Նվարդ Ասատրյանի ուղեղը մթագնած չէ՞ր արդյոք այդ հոդվածը գրելիս։ Կուզեի որ այդպես լիներ, քանի որ մեր արդեն իսկ շատ ուրախ այս իրականության մեջ միայն հավատաքննիչներն են պակաս… Ես նրան ցանկանում եմ միայն հիշեցնել ծեծված, սակայն ոմանց այդպես էլ անհասանելի ճշմարտությունը՝ հարգելի Նվարդ Ասատրյան, մի դատիր, որ չդատվես… ԱՐԾՎԻ ԲԱԽՉԻՆՅԱՆ բանասիրական գիտ. թեկնածու (տիտղոսավոր անսկզբունքային գրականագետ՝ ըստ Ն.Ասատրյանի)