Գնահատում է ՀՅԴ խորհրդարանական խմբակցության քարտուղար Գեղամ Մանուկյանը
– Ինչպե՞ս եք բացատրում այն փաստը, որ Հայաստանի Հանրապետության օրհներգի ընտրության մրցութային հանձնաժողովի 22 անդամներից միայն 2-ը քվեարկեցին հօգուտ ներկա հիմնի՝ «Մեր Հայրենիքի»:
– Պարզ մի հանգամանքով՝ Հայաստանը շատ փոքր երկիր է, եւ բազմաթիվ անձինք ունեն շատ ծանոթություններ:
«Մեր Հայրենիքը» Վանի ինքնապաշտպանության ժամանակ քվեարկությամբ չէ, որ դարձել է քայլերգ:
Որեւէ մտավորականական կամ պաշտոնեական հանձնաժողովով չէ, որ «Մեր Հայրենիքը» դարձել է Սարդարապատի ինքնապաշտպանության մարտիկներին հերոսության մղող քայլերգ:
Որեւէ մի հանձնաժողովի որոշմամբ չէ, որ 1919 թվականի մայիսի 28-ին, երբ մեր պետությունը հայտարարում էր Միացյալ Հայաստան՝ Երեւանի քաղաքացիները հպարտությամբ կատարում էին «Մեր Հայրենիքը»: Նման բաները քվեարկությամբ չե՛ն լինում: Հիմնը երբե՛ք չի կարող որոշվել 22 կամ 122 հոգու քվեարկություններով:
Հանձնաժողովի նախընտրությունները շատ պարզ բացատրություն ունեն: Մրցույթին ներկայացված էին հիմնականում այն ստեղծագործողների աշխատանքները, որոնք ապրում են մեր կողքին՝ մեր շենքում, մեր կողքի շենքում, մեր թաղամասում: Եվ նրանց հետ սուրճ են խմում Կոմպոզիտորների կամ Գրողների միություններում:
– Նույն հանգամանքո՞վ եք բացատրում, որ ընդամենը 4-րդ տեղում հայտնվեց Արամ Խաչատրյանի հեղինակած հիմնը, որը նախապես այդքան գովազդվեց, մտավորականները բաց նամակով դիմեցին երկրի ղեկավարությանը եւ այլն:
– Երաժշտություն գնահատելու մասնագետ չեմ: Եվ չեմ կարող ասել՝ բարձրակա՞րգ երաժշտություն է, ո՞չ բարձրակարգ… Ուստի չեմ կարող կարծիք հայտնել, թե ավելի լավ կլիներ ընտրվեր Արամ Խաչատրյանի՞, թե՞ Տիգրան Մանսուրյանի երաժշտությունը: Եվ չեմ ուզում փարիսեցիաբար խաղեր տալ, թե մեծն Արամ Խաչատրյանի երաժշտությունն էր, ուստի որեւէ մեկը չէր կարող մրցել նրա հետ:
Ընդգծում եմ՝ բազմաթիվ նուրբ թելեր խաղացին ու գործեցին այս մրցույթում: Ամեն մեկն այսօր երազում է, թե վաղն ինքը կարող է ասել՝ ես Հայաստանի Հանրապետության օրհներգի հեղինակն եմ: Մինչդեռ Միքայել Նալբանդյանը երբ գրում էր «Իտալացի աղջկա երգը»՝ ուղղակի այդ օրերին իր ժողովրդին մղում էր ազատագրման եւ ոչ թե հիմնի տեքստ էր մշակում: Ցավոք, օրհներգի արժեչափն այնքան իջավ, որ դարձավ պարզ՝ ձեռք բարձրացնելով քվեարկության նյութ: Իսկ այդ ձեռքերն, իմիջիայլոց, մասնակցել են տարբեր՝ լավ ու վատ քվեարկությունների: Եվ չէր կարելի փորձել այդ ձեւով ընդունել օրհներգը:
– Հիմնը նաեւ քաղաքական նշանակություն ունի: Այն, որ մրցույթին ներկայացված 85 ստեղծագործություններից 34-ը՝ գրեթե կեսը, Արամ Խաչատրյանի երաժշտության համար գրված տեքստային տարբերակներ էին, արդյոք կարոտախտի, անպայման Խորհրդային Հայաստանի հիմնին վերադառնալու նշաննե՞ր չեն:
– Կարոտախտ չէ. կարծում եմ՝ սա ահավոր կապկում է: Ահավո՛ր կապկում: Երբ Ռուսաստանի Դաշնությունն է որդեգրում ԽՍՀՄ հիմնի երաժշտությունը՝ մեծապետական հակումների առկայության վկայությունն է: Բայց անհեթեթ է, երբ Խորհրդային Հայաստանի հիմնի երաժշտությունը փորձում են փաթաթել Հայաստանի անկախ Հանրապետության «վզին»:
Ինչ վերաբերում է հիմնի քաղաքական նշանակությանը՝ կարող եմ անել երկու մեջբերում, որոնք այսօր օրինակներ բերող շատ-շատ մարդկանց ուղղակի կսարսափեցնեն: Թուրքիայի հիմնում խոսվում է Եվրոպայի ժանիքները փշրելու մասին: Ֆրանսիայում հեղափոխություն իրականացրած «Մարսելյոզ»-ում խոսվում է ծով արյուն թափելու մասին: Եվ ոչ մեկը չի ասում՝ գիտե՜ք, ժամանակակից աշխարհը փոխվել է եւ այլն: Դրանք այդ երկրների հիմներն են:
– «Մեր Հայրենիքը» քննադատվում է, թե որքան էլ փոխվեցին «թշվառ, անտեր» բառերը՝ դրանք մնացին ենթատեքստում, կարծես դառնալով ճակատագրական: Եվ օրինակ, Փարաջանովի թանգարանի տնօրեն Զավեն Սարգսյանն օրերս հայտարարեց, թե ամաչում է, որ նման հիմն ունենք: Սակայն ՀՅԴ խմբակցությունը հանդես է գալիս հօգուտ նման օրհներգի պահպանմա՞ն:
– Տասնամյակներ, եթե չասենք՝ հարյուրամյակներ շարունակ մեր ժողովրդի էության, գիտակցության ու պատմության կարգախոսներից մեկը «Մահ իմացյալ՝ անմահություն է» բառակապակցությունն է, որը նույնականանում է Վարդանանց պատերազմի հետ: Այդ ո՞վ է ամաչում «Ամենայն տեղ մահը մի է, մարդ մի անգամ պիտ մեռնի» բառերի համար: Դա այդ մարդկանց պրոբլե՛մն է, ուրեմն:
– Արդյոք ճի՞շտ էր մրցույթի կազմակերպման այս կարգը, որ հնարավորություն տվեց մասնակցելու ցանկացածին, անգամ լիովին անհայտ անձանց: Իսկ ոմանք նույնիսկ 3-4 ստեղծագործություն էին ներկայացրել՝ հավակնելով, թե դրանցից մեկն ու մեկը կդարձնեն Հայաստանի օրհներգ:
– Սխալ ընթացք որդեգրվեց սահմանադրական հանրաքվեի՛ց հետո: Սահմանադրական փոփոխություններով սահմանվեց, որ ե՛ւ օրհներգի, ե՛ւ զինանշանի, ե՛ւ դրոշի մասին պետք է ձեւակերպումներ տալ, հատուկ օրենքներ ընդունել: Բայց արհեստական ու հիվանդագին աժիոտաժ առաջացրին Հայաստանում, եւ սկսվեց այս ամբողջ գործընթացը: Եվ դրա արդյունքներից մեկն ենք հիմա տեսնում՝ չհաղթածը սկսեց քննադատել, մեկը մյուսի տարբերակը չի հավանում, շատերը ձեռնպահ են մնում հրապարակային դիտողություններ անել օրհներգի 5 ընտրված տարբերակների վերաբերյալ, բայց վստահաբար՝ սրճարաններում կամ իրենց խոհանոցներում բազմաթիվ զրույցներ են ունենում դրանց շուրջ:
Զրույցը վարեց ԱՆՆԱ ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆԸ