ՀԱՅԿԱԿԱՆԸ՝ ՎԵՐՆԻՍԱԺՈՒՄ

Հայկական հուշանվերներ նախընտրողների մեծամասնությունը սփյուռքահայությունն է

«Ամեն առիթով նվեր ընտրելու համար գնում եմ ուղիղ Վերնիսաժ»,- «Առավոտի» հետ զրույցում ասում է Երեւանում սովորող ղազախստանաբնակ 18-ամյա Արայիկն ու մեկնաբանում. «Չնայած այնտեղ ամեն ինչ թանկ արժե, բայց ինձ համար ամեն մի իր մեծ արժեք ունի, քանի որ ամեն ինչ ձեռքով է պատրաստված»:

Հայաստանից դուրս եկող յուրաքանչյուրի ճամպրուկում դժվար թե չգտնվեն Հայաստանը խորհրդանշող հուշանվերներ՝ հայկական եկեղեցիների, Արարատ լեռան պատկերներով, բնապատկերներով…

Նմանատիպ իրերի, հուշանվերների «կենտրոնը» երեւանյան Վերնիսաժն է, որտեղ վաճառվող իրերի մեծ մասը ձեռքի աշխատանք է: Որքանո՞վ է Հայաստանում գնահատվում ձեռքի աշխատանքը, ի՞նչ պահանջարկ ունի եւ ովքե՞ր են դրանց գնորդները՝ տեղաբնակնե՞րը, թե՝ սփյուռքահայերը: Այս հարցերի պատասխանը ստանալու համար «Առավոտը» շրջեց Վերնիսաժի տաղավարներով:

«Հայաստանում ձեռքի աշխատանքը շատ բարձր է գնահատվում, բայց մեծ գումարներ չեն տալիս դրանց համար,- «Առավոտի» հետ զրույցում ասաց ասեղնագործության ժողովրդական վարպետ Սուսաննա Մարգարյանն ու շարունակեց:- Ես արդեն շուրջ 12 տարի զբաղվում եմ ձեռքի աշխատանքով՝ խորացված ասեղնագործությամբ: Թեմաս հայկականն է: Օրինակ, սեղանի ծածկոցների վրա ասեղնագործում եմ այբուբենը՝ մանրանկարչության թռչնատառով, Մասիս սարով, կյանքի խորհրդանիշ նռով, կենաց ծառով, առատության եւ խաղաղության խորհրդանիշ թռչունով»: Տիկին Սուսաննայի ձեռքի աշխատանքների շարքին են պատկանում նաեւ հայկական տարազներով, խաչկարերով գործված տարազային գլխարկները, զուգագուլպաները. «Սրանք ավելի շատ պատրաստվում են սփյուռքահայության, տուրիստների համար: Նրանց կողմից շատ սիրված են հատկապես հայկական եռագույնով պատրաստված գործվածքները»: Ասեղնագործությունից զատ, Ս. Մարգարյանն իր քրոջ եւ ժողովրդական վարպետ Արայիկ Մակարյանի հետ զբաղվում է նաեւ արծաթագործությամբ. «Սրանք նույնպես բոլորը ձեռքի աշխատանքներ են՝ «ֆիլիգրան» աշխատանքներ են կոչվում: Մի ժամանակ Հայաստանում գործարաններ ունեինք, որ հատուկ այս ոճի ապրանք էին թողարկում…»: Ս. Մարգարյանի տաղավարում կգտնես ամեն ինչ. Հայաստանը խորհրդանշող խաչեր, նռներ. «Ինձ մոտ ամեն ինչն էլ հայկական է: Նույնիսկ ֆիլիգրան գործերի մեջ կրկին պահպանված է հայկական ոճը՝ նռերով օղեր, վզնոցներ, կուլոններ, որոնք կյանքի խորհրդանիշ են»:

Հարցին, թե ինչպե՞ս է գնահատվում Հայաստանում ձեռքի աշխատանքը, տիկին Սուսաննան պատասխանեց. «Ընդհանրապես ամեն ձեռքի աշխատանք այստեղ մեծ գին ունի եւ շատ հարգի է: Կարելի է ասել՝ ձեռքի աշխատանքների համար հայերը գումարներ չեն խնայում, բայց, բնականաբար, երբ դրանցում հայկականն է շեշտադրված, թեման Հայաստանն է»: Իսկ թե առաջինն ինչին են ուշադրություն դարձնում երիտասարդները, ժողովրդական վարպետն ասաց. «Երիտասարդությունը, մասնավորապես՝ դրսից եկողները հիմնականում ուշադրություն են դարձնում հայկական քարերով պատրաստված (ագաթ, օբսիդիան, օնիքս, ամետիստ) աշխատանքներին: Մի խոսքով՝ տարբեր քարերից ենք պատրաստում… Տուրիստները, դրսից եկող մեր հայ աղջիկներն ու տղաները ուզում են անպայման հայկական խաչեր ունենալ: Արժեքին հաճախ չեն նայում. դրանք այնքան էլ թանկարժեք չեն, քանի որ մաքուր արծաթ չեն, պարզապես արծաթապատ մելքիոր են»:

Տիկին Սուսաննան վստահեցնում է, Հայաստանում պատրաստված յուրաքանչյուր գործ մեծ արժեք ունի Հայաստանի սահմաններից դուրս ապրողների համար. «Սա նշանակում է՝ գնահատվում է: Ես անգամ կարող եմ տարբերություն դնել հայաստանաբնակ հաճախորդի եւ դրսից եկողի միջեւ. բնականաբար, սփյուռքահայերի համար այստեղի ամեն մի աշխատանքը չկրկնվող է եւ մեծ արժեք ունի: Սակայն մի փոքր խելացի եւ հասկացող մարդը, իմ կարծիքով, կկարողանա գնահատել ձեռքի աշխատանքը, այն, ինչն այստեղ այդքան էլ գնահատված չէ»: Ս. Մարգարյանն անկեղծացավ, որ հայաստանաբնակ հայուհիներին, օրինակ, ավելի շատ գրավում են դրսից բերված զարդերը. «Իսկ սփյուռքահայը կամ տուրիստը՝ առաջին հարցը, որ տալիս է տաղավարին մոտենալիս, այն է, թե այստեղի՞ աշխատանք է… Եթե եկել են ինչ-որ իր ընտրելու, ապա դա անպայման տեղի վարպետի ձեռքի գործ պետք է լինի…»:

Դրսից բերվող զարդեղենի պահանջի մասին խոսեցինք նաեւ մեկ այլ վաճառողի՝ տիկին Ամալյայի հետ: Վերջինս Վերնիսաժի տաղավարներից մեկում վաճառում է եւ հայկական արտադրության զարդեր, եւ դրսից բերված թանկարժեք իրեր: Ըստ նրա, դրսի իրերը մեծ պահանջարկ ունեն միայն հայուհիների շրջանում. «Տաղավարումս ներկայացված հայկական արտադրության աշխատանքներն իմ երկու թոռնուհիների՝ 18-ամյա Սոնայի եւ 20-ամյա Մերիի ձեռքի աշխատանքներն են: Շուտով երկուսն էլ դիպլոմներ կստանան համալսարաններից, բայց ամբողջ օրը զբաղվում են սրանցով: Ճիշտ է, մեծ պահանջարկ ունի, լավ է վաճառվում, բայց… Չէի ցանկանա, որ այս գործով զբաղվեին: Ինչ վերաբերում է արժեքին՝ շուրջ 8000-9000 դրամ արժողություն ունեն եւ, մասնավորապես, պահանջված են սփյուռքահայերի շրջանում: Այսինքն՝ այստեղ վաճառվող ամեն ինչն էլ առաջին հերթին հանվում է վաճառքի Սփյուռքում ապրող եւ Հայաստան հյուրընկալվող այցելուների, հետո նոր տեղաբնակների համար: Տեղաբնակներից շատ քչերն են, որ թանկարժեք վզնոցներ են գնում, այն էլ՝ այստեղի պատրաստված: Չէ՞ որ դրսի ապրանքը միշտ գրավիչ է ու լավը, նախկինում ինչպես ասում էին՝ իմպրտնի…»:

Բացի ձեռքով պատրաստված զարդեղենից՝ մասնագիտությամբ քիմիկոս, ձեռագործությամբ զբաղվող տիկին Սուսաննայի հավաստմամբ, սփյուռքահայության շրջանում մեծ տեղ են գրավում նաեւ հայկական նուրիները. «Արդեն շուրջ 4 տարի զբաղվում եմ այս գործով, կանգնում եմ այստեղ եւ վաճառում իմ նուրիները: Սրանք հայկական գրականության հերոսներ են, որոնք շատ հարազատ են դրսի հայության համար: Մեծ պահանջարկ ունեն, հետո էլ ասում են՝ հաջողություն են բերում: Չգիտեմ՝ ճիշտ է, թե ոչ, համենայնդեպս՝ ժողովուրդն է ասում: Եվ շատ են գնողները: Օրինակ՝ այսօր մի պարսկահայ երիտասարդ 3 նուրի գնեց իր այնտեղի ընկերների համար: Երբեմն 4-5 հատ են գնում եւ հիմնականում տանում Ռուսաստան, Ամերիկա եւ Ֆրանսիա: Ասում են՝ այնտեղի հայությունն է սրանք շատ սիրում»:

Տաղավարներից տեղեկացանք, որ Վերնիսաժում վաճառվող ձեռքի աշխատանքների մեծ մասը մասնակցում է նաեւ տարբեր ցուցադրությունների: Օրինակ՝ տիկին Սուսաննայի աշխատանքները, բացի Վերնիսաժից, ցուցադրվում են հայաստանյան եւ արտերկրի տարբեր ցուցահանդեսներում. «Վերջերս Ժողովրդական արվեստների թանգարանում մասնակցեցի ձեռագործի վարպետների ցուցահանդեսին: Մոտ 15 օր շարունակվեց ցուցահանդեսը: Մշակույթի նախարարության կողմից ստացանք պատվոգիր: Այժմ էլ՝ հոկտեմբերին, պատրաստվում ենք մասնակցել մեծ Էքսպո ցուցահանդեսի, որից հետո ունենք նաեւ հրավեր Սիրիա, Ռուսաստան: Ցուցադրելու ենք հայկական ձեռարվեստը»: