«Rutgers College»-ի պատմության ֆակուլտետի բակալավր, պրոֆեսիոնալ ազգաբան Միրիամ Քաիրեյը «Jewish voice»-ում անդրադարձել է Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին: Նա գրել է, որ բոլորը լսել են այդ ողբերգության մասին, բայց քչերն են տեղյակ, թե ինչ է պատահել եւ դա ինչպես նախանշան հանդիսացավ 25 տարի անց Եվրոպայում հրեաների կոտորածի համար:
Հեղինակը մանրամասն ներկայացրել է, թե ինչպես են հայերը հաստատվել Թուրքիայում եւ ինչ կյանքով են ապրել: Նշված է, որ 1800-ականների վերջում Օսմանյան կայսրությունն անկում էր ապրում: Ինդուստրիալիզացիայի Եվրոպայում արտադրությունը տեղափոխում էր Արեւմուտք եւ Օսմանյան կայսրության փողը դուրս էր հոսում: Հայերն այդ պարագայում հայտնվել էին շահեկան վիճակում եւ թուրքերը պարբերաբար փորձում էին ոչնչացնել հայերին, ինչը չէր ստացվում Եվրոպայի ազդեցության պատճառով:
Ըստ ազգաբանի՝ Թուրքիան այդ հնարավորությունն ունեցավ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում եւ կոտորեց 1.5 միլիոն հայերի: Նրանք, ովքեր կարողացան փրկվել, փախան Սիրիա: Այն մարդիկ, որոնք Հալեպում չէին մահանում փողոցներում, սպանվում էին թուրքերի կողմից:
Հայերի կրած տանջանքները եւ համակենտրոնացման ճամբարների ստեղծման ու հայերի դիմադրության մասին պատմվում է Ֆրանց Վերֆելի «Մուսա լեռան 40 օրը» գրքում: Հեղինակը նշել է, որ այդ գիրքը գրելը քիչ էր մնում Վերֆելին կյանքից զրկեր: «Երբ Հիտլերը հրամայեց այրել գրքերը, Ֆրանցը հասկացավ, թե ինչ է լինելու հաջորդիվ: Նա փախավ Իսպանիայով եւ հայտնվեց Կալիֆորնիայում»:
Կարդացեք նաև
Միրիամ Քաիրեյը գրել է, որ Մուսա լեռան պատմությունը անհետացավ Թուրքիայի կառավարության ջանքերով, որը մինչ այժմ հերքում է Հայոց ցեղասպանության փաստը: Գիրքը անգլերեն է թարգմանվել եւ վաճառքի բարձր ցուցանիշներ է գրանցել ԱՄՆ-ում 1934 թվականին:
«Այսօր 2 միլիոն հայեր ապրում են պատմական Հայաստանի տարածքի 15%-ի վրա: Նրանք այդպես էլ չվերականգնվեցին այդ աղետից հետո, կորցրեցին իրենց ինտելեկտուալ դասը: Պատմությունն, ընդհանուր առմամբ, գրված է հաղթողների կողմից: Սա մեզ համար է, որպեսզի այսպիսի պատմությունները ուսումնասիրենք եւ արժեքավոր դասեր քաղենք»,- եզրափակել է հեղինակը:
Պատրաստեց Աշոտ ԻՍՐԱԵԼՅԱՆԸ
