«Ապառաժ»-ը Արցախի Հանրապետության Մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանի հետ զրուցել է հետպատերազմյան շրջանում ՄԻՊ հաստատության առջև ծառացած խնդիրների, օկուպացիայի և պատերազմի հետևանքով Արցախի ժողովրդի իրավունքների խախտման, դրանց բարձրաձայնման գործում ՄԻՊ գրասենյակի կատարած աշխատանքի և այլ հարցերի շուրջ:
-Հաշվի առնելով Արցախի բնակչության համար առաջնային անվտանգության խնդիրը՝ չե՞ք կարծում, որ մյուս իրավունքների պաշտպանությանն ուղղված աշխատանքները տուժում են:
-Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպանի հաստատությունը, նաև ՀՀ ՄԻՊ հաստատությունն այն եզակի կառույցներից են, որ ստիպված են բախվել այս իրողության հետ, նկատի ունեմ կոնֆլիկտային, պատերազմական պայմաններում աշխատելը: Այս առումով շատ հաճախ տարբեր իրավապաշտպան կազմակերպությունների հետ քննարկումների ժամանակ մատնանշվում է, որ և՛ մեր կառույցը, և՛ ՀՀ ՄԻՊ կառույցը բավականին մեծ փորձ են կուտակել հենց ճգնաժամային իրավիճակներում մարդու իրավունքների պաշտպանության, փաստահավաք աշխատանքներ իրականացնելու ոլորտում: Բայց այնպես չէ, թե ՄԻՊ կառույցը հիմա է դրանով զբաղվում: 2016թ. մենք ևս բախվել ենք նույն խնդրին, երբ ՄԻՊ գործունեության առաջնահերթությունների մեջ որոշակի վերարժևորումներ տեղի ունեցան, և արտաքին դաշտին ավելի մեծ ուշադրություն դարձվեց:
Բայց պետք է վստահեցնել, որ դրանով ՄԻՊ-ը չի կորցնում իր սահմանադրական կարևորագույն դերն ու նշանակությունը: Սահմանադրությամբ յուրաքանչյուր մարդու տրված է մարդու իրավունքների պաշտպանին դիմելու իրավունք, և ԱՀ տարածքում գտնվող յուրաքանչյուր քաղաքացի, յուրաքանչյուր մարդ կարող է օգտվել այդ իրավունքից: Եթե դիմում է մուտքագրվում մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակ, ապա այն հավուր պատշաճի, օրենքով սահմանված կարգով քննարկման է դրվում, որոշում կայացվում: Բայց պետք է նշել, որ եթե խաղաղ պայմաններում ապրող երկրի մարդու իրավունքների պաշտպանի հաստատություն լիներ, ապա շատ ավելի մեծ ուշադրություն կդարձվեր մշտադիտարկման, հետազոտական-վերլուծական գործառույթին: Բայց հաշվի առնելով այն, որ մենք այլ պայմաններում և այլ իրականության մեջ ենք ապրում. ունենալով փոքրաթիվ աշխատակազմ՝ պետք է առաջնահերթություններ ընդգծենք և շարժվենք ըստ դրանց: 2019թ. ՄԻՊ կառույցը մեծ հետազոտություն է սկսել երեխաների իրավունքների պաշտպանության և առկա օրենսդրության վերաբերյալ: Այս աշխատանքները պատերազմով պայմանավորված կասեցվել էին, և արդեն պատերազմից հետո՝ 2021թ. հուլիս-օգոստոս ամիսներին, հրապարակվել է զեկույցը:
Կարդացեք նաև
-Ինչպիսի՞ գործիքակազմ ունի ԱՀ ՄԻՊ-ը Ադրբեջանին՝ Արցախի նկատմամբ կատարված հանցագործությունների համար պատժելու, միգուցե նաև դրանք կանխելու համար:
-Երբեմն լինում են թյուրըմբռնումներ, որ ՄԻՊ կառույցը կարող է միջազգային դատական ատյաններում գործողություններ ձեռնարկել: Այդ իրավազորությունից, լիազորությունից մենք չենք օգտվում: Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպանի հաստատությունն իրականացնում է փաստերի արձանագրման և դրանք միջազգային ատյաններին իրազեկելու գործառույթ: Մենք միջազգային դատարաններ դիմելու իրավասություն չունենք, որովհետև դա պետությունների, կառավարությունների, առհասարակ անհատների իրավասության տակ է գտնվում: Օրինակ՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան դիմելու համար հայց կարող է ներկայացնել կամ տուժած քաղաքացին կամ տուժած քաղաքացու շահերը ներկայացնող փաստաբանական խումբը կամ պետության կողմից Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում ՀՀ ներկայացուցչությունը:
Մեր ամենակարևոր գործառույթը միջազգային այն ատյաններին իրազեկելն է, որոնք ունեն իրավապաշտպան գործառույթ: Մեկուսացման պայմաններում ապրելով՝ շատ հաճախ Արցախի մասին օբյեկտիվ իրականությունը հասանելի չի դառնում միջազգային կազմակերպություններին կամ տարբեր պաշտոնյաներին, և պետք է կազմվեն զեկույցներ և անմիջապես դրվեն պատասխանատու պաշտոնյաների սեղաններին, որպեսզի նրանք թերթեն ու հասկանան, թե ինչ է կատարվում այստեղ: Մեր ներկայացրած ու հավաքագրած տվյալները ու դրանց հիմքով կազմված զեկույցները միջազգային հանրության հանրային կարծիքի, այդ թվում՝ քաղաքական գործիչների, պաշտոնյաների կարծիքի վրա ազդեցություն են թողնում: Օրինակ՝ ռազմագերիների հարցերով եվրոպական մի շարք երկրների պատասխանատու պաշտոնյաներ հայտարարություններ են արել, բայց չեմ կարող ասել, որ մեր պատրաստած զեկույցները կամ մեր ներկայացրած տվյալները կանխելու ուղիղ մեխանիզմ են ապահովում:
Մանրամասները՝ սկզբնաղբյուր կայքում:
