![\"\"](http://www.aravot.am/2008/aravot_arm/February/7/p6.jpg\")
Հարցազրույց ամերիկաբնակ նկարիչ եւ քանդակագործ Էմիլ Գազազի հետ
Ճանաչված նկարիչ եւ քանդակագործ, 80-ականներից ԱՄՆ-ում հաստատված Էմիլ Գազազի դափնիներն ու մրցանակները կերազեն արվեստագետներից շատերը: Աշխարհում համարյա չկա մի անկյուն, որտեղ նա ցուցահանդես ունեցած չլինի: 2003-ին, օրինակ, մասնակցելով Ֆլորենցիայի բիենալեին՝ «Սան Պեդրոյի սեղանը» բրոնզե աշխատանքի համար նա արժանացել է «Մեդիչի» հեղինակավոր մրցանակին: Գազազը մեծ հաջողություն է ունեցել նաեւ անցյալ տարվա վերջին՝ կրկին Ֆլորենցիայի բիենալեում:
Արվեստագետը ԱՄՆ-ից սիրով համաձայնեց պատասխանել «Առավոտի» հարցերին:
– Ինչպե՞ս հաջողվեց ձեզ՝ խորհրդային դպրոց անցած արվեստագետին, փշրել խորհրդային մտածողության շղթաներն ու «իզմերը»: Եվ Հայաստանից հեռանալու պատճառների մասին, եթե կարելի է…
– Ես ուղղակի ականջներս փակեցի խորհրդային պրոպագանդայի դեմ, եւ արեցի՝ ինչ զգում էի ներքուստ, իրապես… Սոցիալիստական ռեալիզմը, որը Խորհրդային միության միակ «իզմն» էր, ինձ երբեք չի գերել: Փոխարենը միշտ տարված եմ եղել համաշխարհային եւ հայկական հնագույն արվեստի գլուխգործոցներով, որոնք իմ ուսուցիչներն են եղել: Ինչ վերաբերում է Հայաստանից հեռանալուն, հիմնական պատճառը խիստ անձնական էր, եւ մեկ այլ առիթով կպատմեմ այդ մասին:
– Ձեր ստեղծած հերոսները երբեմն արտաքին, գուցեեւ ներքին որոշ նմանություններ ունեն ձեզ հետ: Իսահակյանը, օրինակ, ասում էր՝ Աբու Լալա Մահարին ես եմ՝ ուրիշի վերարկուի տակ: Ձեր պարագայում է՞լ է այդպես:
– Եթե իմ հերոսներն արտաքին կամ ներքին նմանություն չունենային ինձ հետ, կնշանակեր՝ իմը չեն, ապօրինի են: Նմանությունը ենթագիտակցաբար է ստացվում…
– Կանայք ձեր արվեստում: Կնոջ տարբեր «դրսեւորումներն» են ձեզ մոտ գերիշխում: Ի վերջո, ի՞նչ է կինը ձեզ համար՝ ներշնչանքի աղբյո՞ւր, Ադամի կողից առաջացած մե՞կը, Լիլի՞թ, վհուկ, ռազմուհի՝ Աթենաս Պալլա՞ս, էրոտիզմի խորհրդանի՞շ…
– Ինձ համար ձեր՝ վերը թվարկված բոլոր տարբերակները համընկնում են կնոջ հետ: Մի տեղ կինը սրբուհի է, մի տեղ՝ Եվա՝ Ադամի կողից, մի տեղ՝ Դժոխքից եկած սատանա, մի տեղ՝ զինվոր՝ Աթենաս Պալլասի նման…Մի խոսքով, կնոջ բոլոր դրսեւորումները հետաքրքիր նյութ են արվեստում օգտագործելու համար: Իմ ստեղծագործություններում տարիներով որոնած կամ երազած իդեալական, երկնային, անչափ կանացի, բայց նաեւ միաժամանակ շատ զորեղ կնոջ միայն վերջերս եմ գտել իրականության մեջ… Ամեն հանճարի հետեւում հանճարեղ կին կա թաքնված…
– Դուք ստեղծել եք ձեր աշխարհը, որտեղ անընդհատ անդրադարձ կա միֆականին, անսովորին: Արդյո՞ք ուզում եք ասել, որ այս իրականությանը հենց այդ գույներն են պակասում:
– Մեր ժամանակներում հեռախոսները, հեռուստատեսությունը, համակարգիչները, օդանավերը եւ մարդկային մտքի ստեղծած այլ տեխնիկական հնարքները հեշտացրել են մարդկային ապրելաձեւը, սակայն նրան զրկել են աստվածայինից, խորհրդավորությունից, միստիկայից, ինչն էլ մղում է ինձ՝ Աստծո շնորհած ուժի չափով հիշեցնել մարդուն իր կորցրածի մասին:
– Անկախ Հայաստանը, տաղանդավոր նկարիչներ տված ձեր ծննդավայր Գյումրին ձեզ չի՞ կանչում: Չե՞ք ուզում հայաստանցիների համար էլ մատչելի լինել…
– Հուսով եմ, որ մի օր անպայման կհանդիպենք Գյումրիում: Ի՞նչ է նշանակում հայաստանցիներին մատչելի լինել: Չէ՞ որ հայաստանցիներն էլ ողջ հողագնդի մարդկության մի փոքրիկ մասնիկն են: Եթե մատչելի լինեմ մարդկությանը, անշուշտ, մատչելի կլինեմ նաեւ հայաստանցիներին… Ինձ համար չկա հայաստանցի, ֆրանսիացի, իտալացի, ճապոնացի հասկացություն, կա միայն մեկը՝ մարդկություն: Ու քանի որ շատ եմ սիրում մարդ արարածին, նշանակում է՝ իմ ազգն էլ եմ անչափ սիրում եւ, իհարկե, ինձ մատչելի համարում…
Գոհար ՀԱԿՈԲՅԱՆ
