Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցի նախաշեմին՝ 2014 թվականին, հրատարակվեցին մի շարք կարևոր աշխատություններ՝ նվիրված ցեղասպանության պատմաիրավական հանգամանքներին, հետևանքների հաղթահարման և ցեղասպանության համար միջազգային-իրավական պատասխանատվության վերաբերյալ հարցերին: ArmScoop-ն առանձնացրել է երեք արժեքավոր աշխատանքներ:
2014 թ. մարտի 10-ին լույս տեսավ ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի Հայկական հարցի և Հայոց ցեղասպանության պատմության բաժնի վարիչ, պատմական գիտությունների թեկնածու Արմեն Մարուքյանի հեղինակած «Հայոց ցեղասպանության հետևանքների հաղթահարման հիմնախնդիրները և պատմաիրավական հիմնավորումները» աշխատությունը (խմբագիրներ՝ պ.գ.դ., ակադ. Ա. Մելքոնյան, ի.գ.թ. Վ. Վարդանյան):
Գրքում փորձ է կատարվում, համապատասխան պատմական փաստերը միջազգային իրավական նորմերի և սկզբունքների հետ համադրելով, վեր հանել հայերի դեմ գործված ցեղասպանության հետևանքների հաղթահարման հիմնախնդիրները և նախանշել դրանց հաղթահարման պատմաիրավական հիմքերն ու հնարավորությունները: Աշխատության հեղինակը հանգամանորեն քննության է առել, մասնավորապես, հետևյալ հարցերը՝ Օսմանյան կայսրության և նրա իրավահաջորդ Թուրքիայի Հանրապետության՝ Հայկական հարցի հետ կապված պարտավորությունները և Հայոց ցեղասպանության համար պատասխանատվությունը ըստ միջազգային փաստաթղթերի, երիտթուրքերի 1919 թ. դատավարության և Սողոմոն Թեհլիրյանի դատական գործի պատմաիրավական նշանակությունը, ցեղասպանության վերաբերյալ ՄԱԿ-ի 1948 թ. կոնվենցիայի պատմաիրավական քննությունը և միջազգային կազմակերպությունների կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչման և դատապարտման գործընթացի պատմաիրավական նշանակությունը՝ ցեղասպանության հետևանքների հաղթահարման համատեքստում:
∗∗∗
Կարդացեք նաև
2014 թ. նոյեմբերին Արմեն Մարուքյանի հեղինակությամբ լույս տեսավ մեկ այլ կարևոր աշխատություն՝ «Հայոց ցեղասպանության գործով Միջազգային դատարան դիմելու հիմքերն ու հնարավորությունները» խորագրով (խմբագիրներ՝ պ.գ.թ. Հ. Սուքիասյան, ի.գ.թ. Լ. Գևորգյան): Այս գրքում արդեն հեղինակն անդրադառնում է միջազգային իրավունքի նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան՝ Հայոց ցեղասպանության գործով ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարան դիմելու հիմքերն ու հնարավորությունները: Աշխատության առաջին գլխում ներկայացված են Միջազգային դատարան դիմելու իրավական հիմքերն ու նախադեպերը, ինչպես նաև՝ մարդկության դեմ կատարված հանցագործությունների դատապարտման դատական պրակտիկան: Երկրորդ գլխում ներկայացված են Հայոց ցեղասպանության գործով միջազգային դատարան ներկայացվելիք հայցադիմումի կազմման ու ներկայացման հիմնախնդիրներն ու հնարավորությունները: Միաժամանակ գրքի վերջում հավելվածի տեսքով անդրադարձ է կատարվել «Թուրքիայի հանրապետության հրահրմամբ և աջակցությամբ քեսաբահայության նկատմամբ կատարված հանցագործությունների քննության հնարավորությանը Միջազգային քրեական դատարանում»:
∗∗∗
Հայոց ցեղասպանության հարցը իրավական հարթություն տեղափոխելու նպատակով կարևոր քայլ կատարվեց նաև «Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոն» ՀԿ-ի կողմից, որի հիմնադիր անդամներ, միջազգայնագետ-իրավաբաններ Վլադիմիր Վարդանյանի, Եղիշե Կիրակոսյանի և Լևոն Գևորգյանի համահեղինակությամբ 2014 թ. դեկտեմբերին լույս տեսավ «Հայերի ցեղասպանության համար միջազգային-իրավական պատասխանատվության հիմքերը» խորագրով իրավական ուղեցույցը: Այն հրատարակվել է «Հայոց ցեղասպանության համար Թուրքիայի Հանրապետությանը պահանջներ ներկայացնելու միջազգային իրավական հենքերը» ծրագրի շրջանակներում անցկացված հետազոտության արդյունքում: (Այդ մասին առավել մանրամասն տես «Legalinfo.am» կայքում):
Հետազոտության ընթացքում ուսումնասիրվել և ուղեցույցում ներկայացվել են Հայոց ցեղասպանության նկատմամբ կիրառելի իրավունքի հարցը և արարքի որակման խնդիրը, Թուրքիայի պատասխանատվության հնարավոր ձևերն ըստ միջազգային իրավունքի, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ հարցի բարձրացման հնարավոր տարբերակները և այլն։ Հետազոտության իրականացման հիմնական նպատակն է ունենալ մի գրավոր փաստաթուղթ, որը կարտացոլի այն հիմնական միջազգային իրավական հիմնավորումները և վերլուծությունները, որոնք կարող են օգտագործվել Հայաստանի Հանրապետության կողմից` անհրաժեշտության դեպքում:
Հայկական գիտական համագործակցություն
