Այսօր կայանալիք աճուրդում ՊԿՊ-ների շահութաբերությունը կնվազի Հայաստանի Հանրապետության տնտեսական ամենախոշոր գործընկերը՝ Ռուսաստանը, ֆինանսական ջղաձգումների մեջ է։ Ռուսաստանում ֆինանսական համակարգը լայն իմաստով ամբողջովին փլուզված է։ Պետությունը օրինական եւ անօրինական բոլոր մեթոդներով փորձում է ինչ-որ բան անել։ Ռուսաստանի Կենտրոնական բանկը երկրի խոշոր բանկերում, որոնցում բնակչությունը 1 մլրդ ռուբլուց ավել ավանդներ ունի, էմիսարներ է նշանակել։
Նրանք վերահսկում են այդ բանկերի գործունեությունը։ Բոլոր բանկերում հարկային տեսուչները տոտալ ստուգումներ են անցկացնում։ Հարկային ոստիկանության պարեկները շրջայցերով փորձում են կանխել սպառողական ապրանքների գների աճը։ Ռուսաստանի բորսաներում մի քանի օր է չի հաջողվում վաճառել պետական եւ մասնավոր ընկերությունների արժեթղթերը։ Կառավարությունը հայտարարել է, որ պետական կարճաժամկետ պարտատոմսերը, անկախ մարման ժամկետը լրանալու փաստից, հետ կգնվեն առնվազն մեկ տարի հետո։ Արտասահմանյան կապիտալը լքում է Ռուսաստանը։
Առաջին հայացքից՝ ֆինանսական արշալույսները Հայաստանում խաղաղ են։ Թվում է, որ Ռուսաստանում ընթացող պրոցեսները որեւէ առնչություն չունեն մեզ հետ։ Մեր 500 դրամանոցն այնքան ամուր է գրկել մեկ (ու միակ) դոլարին, որ նրանց սերը հավերժական է թվում։ Մեր կառավարությունն իրեն հանգիստ է պահում՝ կարծես գրպանում ծախսելու լիքը փող ունի։ Մի քանի օր առաջ ընդամենը մեկ մլրդ 100 մլն դրամի կարճաժամկետ պարտատոմսեր տեղաբաշխեց՝ նույն օրերին օլիմպիական սառնասրտությամբ նախկին պարտատոմսերի դիմաց մեկ մլրդ 800 մլն դրամ վճարելով։
Պետական կարճաժամկետ պարտատոմսերը մեծ պահանջարկ ունեն։ Վերջին աճուրդներում սպառվում է ամբողջ ծավալը։ Աճուրդներն անցկացվում են կայուն գրաֆիկով ամեն շաբաթ մեծացնելով երկրի ներքին պարտքը։ Անցած տարի այս պարտքը ներքին համարելն այնքան էլ ճիշտ չէր։ Երկրի ներսում ֆինանսական միջոցներ փնտրելով պարտատոմսերի մոտ 57 տոկոսը վաճառվել էր արտասահմանցիների։ Այս տարի պատկերը փոխվել է՝ ըստ պաշտոնական տվյալների արտասահմանցիների (ոչ ռեզիդենտների) ձեռքին է պետական արժեթղթերի 34,9 տոկոսը։ Ներքին ներդրողները, հանրապետությունում գործող բանկերը սկսել են վստահել եւ պետական պարտատոմսերի հետ գործարքները դարձրել են շահույթի կայուն աղբյուր։ Ուղիղ մեկ շաբաթ առաջ 500 մլն դրամի արժեթղթերը 36 տոկոս տարեկան շահութաբերությամբ վաճառելուց հետո հայտարարվեց, ս/թ օգոստոսի 20-ին վաճառքի են հանվելու նույն ծավալի պարտատոմսեր։
Կարդացեք նաև
Քաջատեղյակ աղբյուրները նշում են, որ մեր գանձապետարանում արդեն «առել են» Ռուսաստանից Հայաստան «քոչող» փողի հոտը։ Նույն աղբյուրները պնդում են, որ այսօր կայանալիք աճուրդում մեկ տոկոսով կնվազի պարտատոմսերի շահութաբերությունը՝ դառնալով 35 տոկոս տարեկան։ ԱՊՀ երկրների նման անկայուն ֆինանսական դաշտում արժեթղթերի առքուվաճառքով, ըստ փորձագետների, գործում են հիմնականում բորսայական խաղամոլները։ Նրանք իրենց ընդհանուր կապիտալի 5-8 տոկոսը ներդնում են այս երկրներում։ Ակնկալվող շահն առնվազն 7-8 անգամ գերազանցում է կայուն երկրներում ստացվող շահին։ Բարձր շահույթը հատուցում է գործարքների ռիսկայնությունը։ Ռուսաստանից հանելով իրենց փողերը՝ բորսայական «խաղամոլների» մի մասը, հարկավ, դրանք կտեղափոխի Հայաստան։
Կարճաժամկետ պարտատոմսերով մեր կառավարությունը միայն օպերատիվ ծախսերի համար «գրպանի փող» է հավաքում։ Այդ փողերը փաստորեն կառավարությունը «գործի մեջ» չի դնում ու շահույթ չի ստանում։ Հետեւաբար, մեր արժեթղթերի շուկան սահմանափակ ծավալներ ունի։ Ենթադրվում է, որ առաջիկա ամիսներին այն բավական կթեթեւացնի կառավարության կյանքը։ Հայաստան կներհոսի մոտ 5-6 մլն դոլար։ Որքան էլ տհաճ լինի, պետք է արձագանքել, որ կապիտալի ներհոսք տնտեսական կյանքի ուրիշ ոլորտներ՝ քիչ հավանական է թվում։ Կապիտալը դաժան բան է։ Այս ոլորտում սեփական երջանկությունն հաճախ ուրիշի դժբախտության հաշվին է կառուցվում։
ԱՐԱ ԳԱԼՈՅԱՆ
