Նելսոն Մանդելան և Ջորջ Դոքմեջյանը երբեք չեն հանդիպել, սակայն Մանդելային բանտից ազատելու և Հարավային Աֆրիկայում ռասայական խտրականությանը վերջ դնելուն փոքր չեն Կալիֆոռնիայի նախկին նահանգապետի ջանքերը: Գրում է «Լոս Անջելես Թայմս» թերթը:
Այս մշուշոտ պատմությունը գրեթե չի շոշափվել Մանդելային մահվան հետ կապված նյութերում: Իսկ Մանդելան Կալիֆոռնիային էր վերագրում իր ժողովրդի ռասայական խնդիրների հարթեցումը, գրում է թերթը:
Դոքմեջյանն ու Մանդելան քիչ ընդհանրություններ ունեին: Մանդելան սևամորթ ձախ հայացքներ ուներ, իսկ Դոքմեջյանը սպիտակամորթ հանրապետական, որը մեծապես պաշտպանում էր գործարարների շահերը: Բայց երկուսն էլ կիսում էին մի ընդհանուր պատմություն՝ նրանք ճաշակել էին բռնությունների դառնությունը: Դոքմեջյանը՝ մեծացել է լսելով իր ընտանիքի սարսափելի պատմությունները թուրքերի դաժան սպանություններին մասին:
«Հայրս կորցրել է քրոջը: Նա պարզապես անհետացել է», – թերթին պատմել է Դոքմեջյանը, – «Հայերի նկատմամբ ցեղասպանություն էր իրականացվում: Հայրս եղբոր հետ փախավ ԱՄՆ: Մորս ընտանիքը նույնպես Թուրքիայում էր, և նրանք էլ են տուժել»:
Կարդացեք նաև
1986թ. Հարավային Աֆրիկայում իրավիճակն ավելի էր վատացել՝ գնալով ավելի շատ սևամորթներ էին սպանվում: Այդ ժամանակ Դոքմեջյանը և նրա աշխատակազմի ղեկավար Սթիվ Մերկսամերը, որն էլ իր հերթին իր ընտանիքի ֆաշիստական Գերմանիայի դաժան պատմությունների կրողն էր, որոշեցին գործի անցնել:
«Ավելի ու ավելի շատ մարդ էր վիրավորվում ու սպանվում», – ասում է 85-ամյա Դոքմեջյանը, – «Ես փորձեցի փոքր-ինչ այլ կերպ մտածել ու հիշեցի այն բազմաթիվ պատմությունները, որոնք լսել էի իմ հայ ծնողներից:
Նրանք Թուրքիայում էին և իրենց ոչ ոք չէր օգնում: Բազմաթիվ փախստականներ էին երազում ընկնել բրիտանական կամ ֆրանսիական նավերը ու փրկվել, սակայն այդ երկրները նրանց ձեռք չմեկնեցին: Նրանք մնացել էին միայնակ՝ չիմանալով, ինչպես պաշտպանվել: Մտքումս պատկերացնում էի, թե ինչ է կատարվում Հարավային Աֆրիկայի սևամորթների հետ»:
Այսպիսով` Դոքմեջյանը ճամբարափոխ եղավ, ինչը քաղաքական կյանքում համարվում է ստորացուցիչ:
«Կալիֆոռնիան չի կարող անտեսել այդ երկրում իրավիճակի վատթարացումը», – գրել էր Դոքմեջյանը Կալիֆոռնիայի համալսարանի հոգաբարձուների խորհրդին ուղղված նամակում, – «Մենք չպետք է մեջքով կանգնենք Հարավային Աֆրիկայի սևամորթներին այս մեծ ճգնաժամի պահին…
«Հաշվի առնելով բռնություններն ու անհանգստությունը… Մենք ունենք բավարար տնտեսական հիմնավորումներ՝ ձեռնարկություններում Կալիֆոռնիայի ցանկացած ներդրումներ կասկածի տակ դնելու, որը եկամուտ է բերում այդ երկրին»:
Երբ Կալիֆոռնիան գործի անցավ, ավելի քան 100 ընկերություն՝ սկսած IBM-ից, վերջացրած Կոկա-Կոլայով, խզեցին իրենց կապերը Հարավային Աֆրիկայի հետ:
Դոքմեջյանը նաև կշտամբել էր իր վաղեմի դաշնակցին՝ ԱՄՆ նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանին, որ կոշտ չի վարվում ՀԱ-ի հետ:
Դոքմեջյանը ցույց տվեց, թե ինչերի կարելի է հասնել մեկ նահանգապետի քաջությամբ, որը կարողանում է վերանայել իր դիրքորոշումը ու անցնել սահմանագիծը (նկատի ունի, որ Դոքմեջյանը միշտ գործարարների շահերն էր պաշտպանում և այս դեպքի համար փոխեց դիրքորոշումը): Անշուշտ, հազվադեպ երևույթ է այսօրվա քաղաքական կյանքում, եզրափակում է հեղինակը:
Պատրաստեց Հովհաննես ԻՇԽԱՆՅԱՆԸ
