Aravot.am-ի «Ֆեմինի» նախագծի շրջանակներում անդրադարձել ենք առաջին նախաբժշկական օգնության հիմունքներին, պարզ կանոններին․ մինչ բուժօգնության ժամանումը ի՞նչ է պետք անել դժբախտ պատահարների, վնասվածքների դեպքում ու ինչի՞ց արժե խուսափել, որպեսզի տուժածի վիճակն ավելի չվատանա։
Առաջին մասը՝ այստեղ
Էլեկտրահարություն, կայծակնահարություն
Հոսանքահարվածին առաջին օգնություն ցուցաբերելու համար անհրաժեշտ է․
- Հնարավորինս արագ դադարեցնել էլեկտրական հոսանքի ներգործությունը։
- Եթե հնարավորություն չկա էլետրական սարքավորումն անջատելու, միջոցներ ձեռնարկել տուժածին հոսանքի աղբյուրից հեռացնելու համար։ Դրա համար անհրաժեշտ է օգտվել ցանկացած չոր, էլեկտրական հոսանք չփոխանցող առարկայից, օգնություն ցուցաբերելիս չմոռանալ սեփական անվտանգության մասին՝ ձեռքերը մեկուսացնելով ռետինե ձեռնոցներով ու չոր կտորով (բրդյա)։
- Տուժածին դուրս հանել վտանգավոր գոտուց՝ էլեկտրալարից ոչ պակաս, քան 8 մ հեռավորության վրա։
- Տուժածի վիճակը գնահատելով՝ ցուցաբերել առաջին նախաբժշկական օգնություն, ծանր վնասվածքների՝ շնչառության, սրտխփոցի դադարի դեպքում առաջին օգնությունը նախաբժշկական վերակենդանացումն է (սրտի մերսում, արհեստական շնչառություն՝ «բերան-բերանի»)։
- Միաժամանակ անհրաժեշտ է շտապ օգնության բժիշկ կանչել՝ անհետաձգելի բուժօգնություն ցույց տալու և տուժածին հիվանդանոց փոխադրելու համար։
Ինչ չանել
Կարդացեք նաև
- Էլեկտրահարումից տուժածին օգնություն ցուցաբերելիս մոռանալ սեփական անվտանգության մասին։ Դիպչել նրան բաց, խոնավ ձեռքերով, ուշադրություն չդարձնել՝ խոնա՞վ չէ արդյոք գետինը։
Շատ զգույշ է պետք տեղաշարժվել այն տարածքում, որտեղ էլեկտրական լարն ընկած է հատակին։
Կոտրվածքներ, հոդախախտ, կապանների գերձգում, վնասվածքներ
Կոտրվածքների դեպքում անհրաժեշտ է․
Կոտրվածքը ոսկրի անատոմիական ամբողջականության խախտումն է․ կարող է լինել բաց և փակ, լրիվ և ոչ լրիվ։
- Առաջին օգնությունը ոսկրի բեկորների անշարժացումն է հատուկ բեկակալով (շինա) կամ ձեռքի տակ եղած միջոցներով (ստվարաթուղթ, տախտակ, ճյուղեր)։ Բեկակալի տակ թողնել հագուստ բարակ շերտ։ Հագուստի մյուս շերտերն ու կոշիկները հանել այնպես, որ տուժածը չտեղաշարժվի՝ օրինակ կտրելով։
- Բաց կոտրվածքի ժամանակ կանգնեցնել արյունահոսությունը, արյունահոսությունը դադարեցնելու և վերքն աղտոտվելուց պահպանելու համար դնել ճնշող, վարակազերծ վիրակապ։ Այնուհետև վերջույթն անշարժացնել ձեռքի տակ եղած միջոցներով։ Կանչել շտապբուժօգնություն։
- Կոտրվածքի հատվածում կարելի է սառույց դնել՝ ցավազրկման համար։
- Հիվանդանոց տեղափոխելիս ապահովել տուժածի հանգիստ, անշարժ դիրքը։
Ինչ չանել
- Տուժածի հագուստը հանել սովորականի պես, եթե դա լրացուցիչ ֆիզիկական ազդեցություն կարող է գործել՝ սեղմել, ճնշել, տեղաշարժել կոտրված հատվածը և այլն։
Հոդախախտի դեպքում անհրաժեշտ է․
Հոդախախտը ոսկրերի հոդային ծայրերի լրիվ կամ մասնակի տեղաշարժն է։ Հոդախախտման պատճառ կարող են լինել հոդի բնականոն շարժումներից դուրս կատարված շարժումները, ինչպես նաև հոդին հասցված ուժեղ հարվածը։
- Բեկակալի (ստանդարտ կամ ձեռքի տակ եղած միջոցով) օգնությամբ ապահովել վնասված հատվածի լիարժեք անշարժությունը։
- Վնասված հատվածին սառույց դնել։
- Տուժածին բժշկական հաստատություն տեղափոխել՝ ապահովելով վերջինիս անշարժ դիրքը։
Ինչ չանել
- Փորձել ինքնուրույն շտկել հոդախախտը։ Դա կարող է անել միայն բուժաշխատողը։
Վնասվածքների դեպքում անհրաժեշտ է․
- Ապահովել հանգիստ վիճակ,
- սառույց դնել վնասված հատվածին,
- ամուր վիրակապել
Ինչ չանել
Վնասվածքը պատել յոդով, շփել կամ տաք թրջոց դնել։
Կապանների գերձգման դեպքում հարկավոր է․
- Վնասված վերջույթն ամուր վիրակապել ու պահել հանգիստ դիրքում։
- Վնասված հատվածին սառույց դնել։
- Պայմաններ ստեղծել արյան հանգիստ շրջանառության համար (մի փոքր բարձր դիրքում պահել վնասված ոտքը և այլն)։
Ինչ չանել
- Վնասված հատվածը տաքացնել։
Գլխի վնասվածքի (ախտանշանները՝ արյունահոսություն ականջներից, անգիտակից վիճակ), գանգուղեղի ցնցման դեպքում (ախտանշանները՝ գլխացավ, սրտխառնոց, փսխում, գիտակցության կորուստ) պետք է․
- Կայունացնել գլուխն ու պարանոցը՝ օգնողի ձեռքերը տեղադրելով տուժածի գլխի երկու կողմերում: Գլուխը պահել ողնաշարի երկայնքով՝ կանխելով որևէ շարժում և դիմել բուժօգնության:
- Դադարեցնել ցանկացած արյունահոսություն՝ վերքն ամուր սեղմելով մաքուր կտորով: Եթե վնասվածքը լուրջ է, խուսափել տուժածի գլուխը շարժելուց: Եթե արյունը թափանցում է կտորի միջով, չհեռացնելով այն՝ տեղադրել ևս մեկ կտոր:
- Եթե կա գանգի կոտրվածքի կասկած, չկիրառել ուղիղ ճնշում արյունասող հատվածին: Վերքը փակել ստերիլ վիրակապով:
- Եթե տուժածը փսխում է, շնչահեղձությունից խուսափելու համար նրան թեքել մի կողմի՝ միաժամանակ շրջելով գլուխը, պարանոցն ու մարմինը (պետք է կատարել երկու հոգով):
- Այտուցված հատվածներին տեղադրել սառցե պարկեր:
Ինչ չանել
- Տուժածին ինչ-որ դեղամիջոցներ տալ,
- խոսեցնել տուժածին,
- թույլ տալ, որ տուժածը ոտքի կանգնի կամ շարժվի։
Ողնաշարի վնասվածքների դեպքում
Առաջին օգնություն ցուցաբերելիս անհրաժեշտ է․
- Նվազեցնել մարմնի ցանկացած մասի շարժումները, հատկապես գլխի և ողնաշարի, համեմատաբար թեթև դեպքերում ցանկացած կոշտ գործվածքով զգուշորեն անշարժացնել պարանոցը և տեղափոխել հիվանդանոց:
- Լուրջ վնասվածքի դեպքում չտեղաշարժել տուժածին, զանգահարել շտապօգնություն և սպասել մասնագետների գալուն։
- Բացառել ցանկացած ծանրաբեռնվածություն ողնաշարի մկանների վրա։
- Ապահովել լիակատար հանգստություն։
Ինչ չանել
- Տուժածին կողքի թեքել, նստեցնել, կանգնեցնել։
- Տուժածին պառկեցնել փափուկ, ճկուն ներքնակի վրա։
Այրվածքներ
Այրվածքների դեպքում հարկավոր է․
- Առաջին հերթին դադարեցնել այրվածք առաջացնող գործոնի ազդեցությունը:
- Արձակել եւ այրվածքի մակերեսից հեռացնել տաք հեղուկով ներծծված հագուստը: Եթե գործվածքը կպել է մաշկին, այն պետք չէ պոկել, որպեսզի մաշկը լրացուցիչ չվնասվի:
- Սառեցնել այրված մակերեսը: Դեմքին կամ մարմնի այն մասերին, որոնք հնարավոր չէ սառեցնել հոսող ջրով, տեղադրել սառը թրջոց, սավան կամ այլ գործվածք: Այրվածքի մակերեսը պետք է սառեցնել առնվազն 15-20 րոպե:
- Վարակի ներթափանցումը նվազեցնելու համար այրված մակերեսը ծածկել մանրէազերծ անձեռոցիկով կամ մաքուր գործվածքով եւ թույլ վիրակապել:
- Եթե այրվածքը ընդգրկում է մեծ մակերես, ապա այն ծածկել մաքուր չոր սավանով կամ մազախավ չունեցող այլ մաքուր գործվածքով:
- Շոկի զարգացումը կանխելու համար, եթե տուժածի շնչառությունը դժվարացած չէ, պառկեցնել նրան, ոտքերը բարձրացնել 20-30 սմ:
- Եթե տուժածը գիտակից է, նրան տալ հեղուկներ՝ հյութեր, հանքային ջրեր:
- Անհրաժեշտության դեպքում ահազանգել շտապօգնություն կամ տուժածին տեղափոխել հիվանդանոց: Հիշեք, որ բուժօգնության ուշացումը կարող է նույնիսկ մասամբ թափանցող, բայց տարածուն այրվածքների դեպքում մահվան պատճառ դառնալ: Ժամանակին ցուցաբերված ճիշտ մասնագիտական օգնությունը կարող է ոչ միայն կյանք փրկել, այլեւ նվազեցնել տառապանքները եւ այրվածքների անցանկալի հետեւանքները: Այս ամենն առավել կարեւոր է, եթե տուժածը փոքր երեխա է կամ տարեց մարդ:
Ինչ չի կարելի անել
- Այրվածքի վրա քսել ձեթ, յուղ կամ նման այլ միջոցներ: Դրանք, պատելով այրված մակերեսը, խանգարում են ջերմատվությանը:
- Բացել բշտերը, այլապես կմեծանա վարակի ներթափանցման վտանգը: Դիպչել այրվածքին, շնչել դրա վրա:
- Պոկել մարմնին կպած հագուստը:
Արևահարության դեպքում հարկավոր է․
- Տուժածին հնարավորինս արագ սառը տեղ տեղափոխել։
- Պառկեցնել մեջքին՝ գլխի տակ կտորե կապոց դնելով։
- Ազատել ճնշող հագուստից։
- Գլուխն ու կրծքավանդակը թրջել սառը ջրով։
- Սառը թրջոցներ դնել մաշկի այն հատվածներին, որտեղ շատ անոթներ են կենտրոնացված (ճակատ, գագաթային հատված)։
- Եթե մարդու գիտակցությունը տեղն է, կարելի է նրան սառը թեյ, սառը և մի փոքր աղի ջուր տալ։
- Եթե շնչառությունը խանգարված է և բացակայում է անոթազարկը, արհեստական շնչառություն տալ և սրտի արտաքին մերսում կատարել։
- Ապահովել տուժածի հանգիստը։
- Շտապ օգնություն կանչել կամ տուժածին հիվանդանոց տեղափոխել։
Ինչ չանել
- Տուժածին անուշադրության մատնել մինչ նրան բուժօգնություն ցուցաբերելը։
Սննդային թունավորումներ
Սննդային թունավորումների դեպքում առաջին նախաբժշկական օգնության համար անհրաժեշտ է․
- Տուժածին 3-4 բաժակ ջուր տալ, այնուհետև կալիումի պերմանգանատի թույլ լուծույթ՝ մինչև փսխում առաջանալը։
- Ստամոքսի լվացումը կրկնել մի քանի անգամ
- Տուժածին ակտիվացված ածուխ տալ։
- Այնուհետև տաք թեյ տալ, պառկեցնել անկողնում (մինչ բուժօգնության ժամանումը)։
Ինչ չանել
- Տուժածին անուշադրության մատնել մինչ բուժօգնության ժամանումը։
Ցրտահարություններ
Այս դեպքում անհրաժեշտ է․
- Աննշան ցրտահարության դեպքում անմիջապես շփել ու տաքացնել ցրտահարված հատվածը՝ անոթների կծկումը կանխելու համար (նախապես բացառելով մաշկային ծածկույթների վնասվածքների հավանականությունը)։
- Զգայունակության կորստի, մաշկային ծածկույթների սպիտակեցման դեպքում չի կարելի թույլ տալ ցրտահարված հատվածների արագ տաքացումը։ Վնասված հատվածները պատել ջերմամեկուսիչ վիրակապերով (բամբակյա, բրդյա)։
- Ապահովել մարմնի ցրտահարված հատվածների անշարժությունը (կարող է բեկակալի անհրաժեշտություն առաջանալ)։
- Ջերմամեկուսիչ վիրակապը թողնել այնքան, մինչև հայտնվի տաքության զգացումն ու վերականգնվի ցրտահարված հատվածի զգայունակությունը, այնուհետև տուժածին տաք, քաղցր թեյ տալ։
- Մարմնի ընդհանուր ցրտահարման դեպքում անհրաժեշտ է տուժածին անմիջապես տեղափոխել մոտակա բուժհաստատություն՝ չհանելով սառցակալած կոշիկները՝ միայն ոտքերը փաթաթելով ծածկոցով։
Ինչ չանել
- Պոկել կամ ծակել մաշկի վրա առաջացած բշտիկները, քանի որ դա կարող է թարախակալման պատճառ դառնալ։
Ջրահեղձություն
Մարդու ջրահեղձության դեպքում անհրաժեշտ է․
- Գործել մտածված, հանգիստ ու զգույշ։
- Շտապ բուժօգնություն կանչել։
- Առաջին օգնություն ցուցաբերողը պետք է լավ լողալ ու սուզվել իմանա, նաև տիրապետի տուժածին տեղափոխելու հմտություններին։
- Եթե տուժածը գիտակցությունը չի կորցրել, նրան պետք է հանգստացնել, մաշկը շփելով չորացնել, հագցնել, իսկ եթե գիտակցությունը բացակայում է, բայց անոթազարկն ու շնչառությունը պահպանված են, հարկավոր է շնչել տալ անուշադրի սպիրտ, կրծքավանդակն ազատել սեղմող հագուստից, շնչառությունն ակտիվացնելու համար կարելի է լեզուն ռիթմիկորեն ձգել։
- Սրտի գործունեության և շնչառության բացակայության ժամանակ կիրառում են վերակենդանացման պարզագույն մեթոդներ։ Հարկավոր է ամենից առաջ և որքան հնարավոր է արագ շնչուղիներից հեռացնել հեղուկը։ Այդ նպատակով օգնություն ցույց տվողը տուժածին դնում է իր ծալած ծնկի վրա՝ գլուխը ներքև կախված վիճակում, որի շնորհիվ ջուրը դուրս է հոսում վերին շնչուղիներից և ստամոքսից։ Ջրի հեռացումից հետո արագ կատարում են արհեստական շնչառություն՝ նախապես բերանը մաքրելով ավազից, տիղմից և փսխման զանգվածից։
- Շնչառության ու գիտակցության վերականգնումից հետո տուժածին ծածկել, տաք սուրճ կամ թեյ տալ։
- Մինչ բժշկի գալն ապահովել լիակատար հանգստություն տուժածի համար։
Ինչ չանել
- Անգամ եթե տուժածի ինքնազգացողությունը լավ է, նրան չի կարելի մենակ թողնել մինչ բուժօգնության ժամանումը։
Պատրաստեց Մարինե ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆԸ
