«Սա տղան՝ ազգիս հպարտությունը դառնալու է»
Հովհ. Այվազովսկի
Օրերս Հայաստանի ազգային գրադարանը հրատարակել է հայ ազգային պատմանկարչության հիմնադիր, մեծանուն գեղանկարիչ Վարդգես Սուրենյանցի կենսամատենագիտությունը։ Գիրքը կազմել է ՀԱԳ աշխատակից Աիդա Ադամյանը, խմբագրել՝ Դավիթ Մկր. Սարգսյանը։
Գիրքը հասանելի է էլեկտրոնային ձևաչափով՝ ՀԱԳ www.nla.am կայքի ՀԱԳ հրատարակություններ բաժնում։
Ներկայացվող կենսամատենագիտությունն առաջինն է իր տեսակի մեջ, որը նվիրված է Վարդգես Սուրենյանցի բացառիկ ստեղծագործական ժառանգությանը: Այն համակողմանի և ամբողջական ուղեցույց և բանալի է դեպի նրա զարմանահրաշ աշխարհը, և նախատեսված է արվեստագետների, արվեստասերների, պատմաբանների, ուսանողների, Սուրենյանցի բազմաժանր ու բազմաբնույթ ստեղծագործությամբ հետաքրքրվող ընթերցողների լայն շրջանակների համար:
Կարդացեք նաև
Սույն կենսամատենագիտության մեջ ամփոփված են հայ ազգային պատմանկարչության հիմնադիր, մեծանուն գեղանկարիչ, բեմանկարիչ, ճարտարապետ, գծանկարիչ, գրքի ձևավորող, արվեստի տեսաբան, պատմաբան, թարգմանիչ Վարդգես Սուրենյանցի կյանքն ու գործունեությունը ներկայացնող տպագիր նյութերը՝ գրքեր, հոդվածներ, արխիվային փաստաթղթեր և ոչ գրքային հրատարակություններ: Ներկայացված է նաև նկարչի արխիվը, որը պահպանվում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահում, Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանում և Հայաստանի ազգային արխիվում:
Տիրապետելով տասը լեզվի՝ Սուրենյանցն ուսումնասիրել է տարբեր ազգերի մշակույթները։ Ժամանակակիցների վկայությամբ` բազմակողմանի զարգացած այդ բացառիկ մտավորականը պարսկերեն Հաֆեզ ու Խայամ էր ասմունքում, անգլերենից թարգմանում էր Վիլյամ Շեքսպիրև Օսկար Ուայլդ, իտալերեն՝ զեկուցումներ կարդում, գերմաներեն գրում գրքերի առաջաբաններ, ռուսերենով կատակում իր բարեկամ Իլյա Ռեպինիհետ, հայոց լեզվի բոլոր բարբառներով զրուցում թուրքական ջարդերից փրկված գաղթականների հետ։
Սուրենյանցը Մյունխենում ուսումնասիրել է գծանկարչություն և գրաֆիկա, տպագրել է ծաղրանկարներ «Թռչող թերթիկներ» երգիծական թերթում: Մյունխենից վերադառնալուց հետո մասնակցել է դեպի Պարսկաստանկազմակերպված գիտարշավին։
Վարդգես Սուրենյանցն ապրել և ստեղծագործել է օտար երկնքի տակ, բայց իր ամբողջ էությամբ կապված է եղել հարազատ ժողովրդին, եղել նրա բախտակիցը, հույզերի ու խոհերի թարգմանը և այդ ամենն արտացոլել իր ստեղծագործություններում։ «Աշխարհիս ամեն կողմը ցրված են զորեղ նկարիչներ, որոնցից ամեն մեկն իր գտնված երկրում անուն է հանել և հռչակվել հայրենիքից դուրս, զորօրինակ Շահին, որ գտնվում է Փարիզում, Մախոխյան՝ Բեռլինում և շատ ուրիշներ։ Եվ ամեն անգամ, երբ իրար պատահում էինք միշտ լուրջ կերպով ցավակցում էինք, որ այդ կերպ անջատված ենք իրարուց և չենք կազմում մի ամփոփ ընկերություն. այդ գանգատը ես անձամբ հանգուցյալ Հովհաննես աղա Այվազովսկուցևս լսել եմ»։
Վարդգես Սուրենյանցի կյանքն ու ստեղծագործական ժառանգությունն ամբողջությամբ դեռևս չի դարձել համակողմանի հետազոտման, ուսումնասիրման առարկա: Հուսով ենք, որ սույն կենսամատենագիտության լույս ընծայումից հետո, շատ հայ արվեստագետներ կանդրադառնան նրա մասին եղած հարուստ գրականությանը և հայ մշակույթի Ոսկե ֆոնդը կհարստացնեն հանճարեղ հային նվիրված նորանոր ուսումնասիրություններով: Իսկ այդ հանձնառությունն իրականացնելու գործում իր անփոխարինելի դերակատարությունը, անշուշտ, կունենա ներկայիս մատենագիտական աշխատանքը:
Վարդգես Սուրենյանց: Կենսամատենագիտություն / Կազմ.` Աիդա Ադամյան; Խմբագիր՝ Դավիթ Մկր Սարգսյան. – Եր.: Հայաստանի ազգային գրադարան, 2021. – 171 էջ:
Հայաստանի ազգային գրադարան
