Nyut.am-ը զրուցել է Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական գրադարանի տնօրեն` Ռուզան Տոնոյանի (Վանո Սիրադեղյանի տիկինը) հետ:
– Ավելի քան 15 տարի ղեկավարում եք Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական գրադարանը: Ի՞նչ տվեց Ձեզ այս աշխատանքը և ի՞նչ վերցրեց:
– Վերցրեց ժամանակս, հատկապես ընտանիքի հետ ավելի շատ լինելու, զբաղվելու առումով, իսկ տվեց` փորձ, հմտություն, գրադարանի ավանդույթներին հաղորդակից լինելու, ինչպես նաև երեխաների հետ աշխատելու մեծագույն հաճույք:
Կարդացեք նաև
– Գրադարանի աշխատակազմում կանայք են, իսկ կանանց կոլեկտիվում հիմնականում առկա է բամբասանքը, ասեկոսեները: Ինչպիսի՞ ռազմավարություն եք մշակել այս ամենի դեմ:
– Աշխատավայրում ի սկզբանե չեմ հանդուրժել անձնական բնույթի խոսակցություններ, մեր կոլեկտիվում աշխատանքային և անձնական հարաբերությունների միջև խիստ սահմանագիծ է դրված: Պիտի ասեմ, որ բամբասանքին ինքս առհասարակ չեմ արձագանքում, ընդհանրապես այն «ականջներ չգտնելու» դեպքում հօդս է ցնդում:
– Ձեր անձի շուրջ շրջանառվող խոսակցությունների՞ն էլ համարժեք պատասխան չեք տալիս:
– Հավատացեք, որ իմ անձի շուրջ շրջանառվող խոսակցություններն ինձ նույնիսկ չեն էլ հասնում, քանի որ բոլորին հստակ հայտնի է իմ անտարբեր և «բացակա» վերաբերմունքն այդ խոսակցությունների նկատմամբ:
– Կա՞ն բաներ, որ Ձեզ կարող են շեղել կյանքի բնականոն ընթացքից:
– Ամեն տեսակի դավաճանություններն ինձ կարող են դեպրեսիվ վիճակի մեջ գցել, իսկ այդ վիճակից դուրս գալու համար ժամանակ է պահանջվում:
– Հաճա՞խ եք հույսներդ դնում ժամանակի վրա: Կյանքում կա՞ն հարցեր, խնդիրներ, որոնց լուծումները տեսնում եք միայն ժամանակի մեջ:
– Հույսս հաճախ եմ դնում ժամանակի վրա, դրանք հիմնականում վերաբերում են իմ կյանքում դժվար լուծելի հարցերին, սակայն պիտի խոստովանեմ, որ ժամանակը միշտ չէ ի զորու հարցեր լուծելու, և շատ ու շատ խնդիրներ մնում են չլուծված և անպատասխան: Սա համարում եմ իմ բնավորության բացասական գիծը:
– Ունե՞ք բնավորության գծեր, որոնք համարում եք Ձեր առավելությունը:
– Առավելություն եմ համարում աչալրջությունը, բարդ և թեժ իրավիճակներում խուճապի չմատնվելու, հանդարտությունս չկորցնելու, սառը դատելու կարողությունս:
– Ի՞նչ է սերը Ձեզ համար:
– Սերն անբացատրելի զգացմունք է, որն ընկալում ես միայն բջիջներով:
– Այսօր գրական շրջանակներում հաճախ են խոսում այն մասին, որ Վանո Սիրադեղյանի գործերը մոռացության են մատնվել, և որպես գրական արժեք ներկայացնող ստեղծագործություններ վերահրատարակելու անհրաժեշտություն կա: Որևէ քայլ այդ ուղղությամբ ձեռնարկվո՞ւմ է:
– Այս պահին երկու թարգմանիչների նախաձեռնությամբ հայերենից ռուսերեն թարգմանվում են Վանո Սիրադեղյանի ժողովածուները և առաջիկայում «Նաիրի» հրատարակչության կողմից կվերահրատարակվեն:
– Որպես բանասեր և ընթերցող` ի՞նչ գնահատական կտաք նրա ստեղծագործություններին:
– Գնահատականս առավել քան գնահատական է, որովհետև Վանո Սիրադեղյանին սիրահարվել եմ դեռևս նրա գործերն ընթերցելիս:
– Նրա ստեղծագործություններում հատկապես ի՞նչն է Ձեզ գրավել:
– Ոճը, լեզվամտածողությունը, մարդու հոգեվիճակի նրբին, դիպուկ, լակոնիկ նկարագրությունը:
– Ինչպե՞ս պատահեց, որ ընթերցողի կարգավիճակից հայտնվեցիք նրա կնոջ դերում:
– Այստեղ մեծ դեր ունեն իմ մղումները դեպի նա և ճակատագիրը:
– Ասում են` Վանո Սիրադեղյանը ծաղիկներ նվիրելու անզուգական վարպետ էր, հաճա՞խ էր Ձեզ «երես տալիս»:
– Այո, նրա սիրած ծաղիկները վարդերն են, և նա հաճախ էր գեղեցիկ փնջեր նվիրում ինձ:
– Իսկ նվերնե՞ր:
– Առհասարակ, նա իր տեսակով շռայլ անձնավորություն է, ունի շռայլ հոգի, նվերներ և անակնկալներ մատուցելու վարպետ է:
– Նրա կողմից անակնկալ մատուցելու կոնկրետ օրինակներ հիշո՞ւմ եք:
– Լինելով անչափ հետաքրքիր անձնավորություն` անակնկալներ միշտ էլ անում էր, սակայն ես դրանք այն ժամանակ այնքան էլ չէի գնահատում: Նրա ամեն ինչն է անակնկալ` ապրելը, շփվելը:
– Ինչո՞վ է տարբերվում մյուսներից:
– Եվ գրականության մեջ, և կյանքում առանձնանում է իր հզոր էներգետիկայով:
– Դուք երբևէ փորձե՞լ եք նրա «իմպրովիզներին» պատասխանել նույն կերպ:
– (Ծիծաղում է): Ոչ: Նա տաղանդավոր մարդ է, և այդ ամենը նրա կենսաձևն է, և համարժեք պատասխանելու համար պետք է լինել նույնքան տաղանդավոր: Ասածս հաստատող օրինակ բերեմ. Խաչատուրին փոքր ժամանակ նա քնեցնում էր հեքիաթ պատմելով: Տեղում այնպիսի հեքիաթներ էր հորինում, որ երեխայի հետ ինքս էլ հափշտակված լսում էի: Իսկ նրա բացակայության դեպքում երեխան անընդհատ լացում էր և հայրիկի հեքիաթներից պահանջում` մնացած հեքիաթները համարելով սխալ և անհետաքրքիր:
Այդ հեքիաթները չձայնագրելով, կարծում եմ, մեծագույն սխալ եմ թույլ տվել, դրանք գրական արժեք ներկայացնող գործեր էին:
– Հայտնի է, որ ամուսինները, միմյանց հետ ապրելով, նմանվում են: Դուք նմանություն զգո՞ւմ եք:
– Տեսակներով մենք միմյանց նման ենք, տարիներն էլ իրենց գործն են արել: Շատ նման ենք չափի զգացողության առումով` երկուսիս մոտ էլ դա շատ է կարևորվում:
– Ինչպե՞ս էիք անցկացնում համատեղ հանգիստը, արձակուրդը:
– Վանոն ակտիվ հանգստի սիրահար է, և մենք հանգստանում էինք բացառապես այս «ձևաչափում»: Կարևորն այն է, որ այդ ամենը հետաքրքիր էր, բովանդակալից և չափի մեջ:
– Իսկ ի՞նչ ընտանեկան ավանդույթներ կան նրա կողմից ներդրված:
– Ամեն աշուն մեր այգում կազմակերպում էր բերքի տոն: Անակնկալ ձևով հավաքում էր 20-30 տարբեր տարիքի երեխա, զինում ռետինե ճտքակոշիկներով, դույլերով, և մեր այգում սկսվում էր իսկական խաղողի բերքահավաք, հետո այդ նույն երեխաները ոտքերով ճզմում էին խաղողը, որը պիտի գինի դառնար: Հիմա այդ երեխաները մեծ մարդիկ են և սիրով ու կարոտով են հիշում ավանդական դարձած բերքահավաքները:
– Ի՞նչ է ժառանգել Ձեր որդին հորից:
– Արտաքին նմանություն, քայլվածք, շարժուձև, զգայուն հոգի, սակայն չի ժառանգել հոր պոետիկ խառնվածքը: Մեր որդին ավելի կոնկրետ է, չափված-ձևված և ամեն հարցում իր համար խիստ սահմաններով: Խաչատուրն ուզում է փաստաբան դառնալ. ոչ մի կերպ չի կարողանում հանդուրժել անարդարությունը և մարդու իրավունքների ոտնահարումը:
– Որպես տարբեր սերունդների ներկայացուցիչներ` հայր ու որդի միմյանց կես խոսքից կարողանո՞ւմ են հասկանալ:
– Դժվար է ասել… տարիներ առաջ դա այդպես էր:
– Ձեր ձեռքերով պատրաստվող ուտեստ, որը նախընտրում է Վանո Սիրադեղյանը:
– Այն տարիներին խոհանոցում այնքան էլ հմուտ չէի, ինչպես այժմ, սակայն և ամուսինս, և որդիս նախընտրում են մսային և ձկնային ուտեստներ, ճաշատեսակներ:
– Որպես կին ի՞նչ տվեց Ձեզ Վանո Սիրադեղյանի հետ հանդիպումը և համատեղ ընտանեկան կյանքը:
– Ամենակարևորը` մեր որդուն: Մեր ընտանեկան կյանքն այնքան խտացած, բուռն ու վառ էր, որ կարող է բավականացնել մի քանի կյանքի համար:
– Դժվա՞ր է հիմա առանց նրա:
– Այնքան դժվար, որ դժվար է ինձ համար խոսել այդ մասին:
– Ստեղծված իրավիճակում ի՞նչ եք ակնկալում:
– (Ժպտում է): Դրսում գեղեցիկ, գունառատ աշուն է: Կյանքը շարունակվում է, և ամեն օրն իր հետ բերում է նոր հույսեր ու սպասումներ:
Հեղինակ` ԱԼԼԱ ՍԵՐՈԲՅԱՆ
Վանոն վառ անհատականություն է…
Նրա այդ հզոր ներկայությունը չէին կարող հանդուրժել գորշ,անդեմ,խղճուկ,քենախնդիր,նենգահոգի,թզաչափ, “կռտված” ու կիսագրագետ միջակություններ՝ սիամական երկվորյակներն՝ ի ծնե…
Վանոն ոչ միայն վառ անհատականություն է, այլ նաև կարկառուն հանցագործ, որին ուղղված են ամենաստոր հայհոյանքները:
Ինչ եք գրականության շղարշով պարուրում մարդկանց, մենք շատ լավ էլ հիշում ենք դրան