Երբ մտա տուն-ինտերնատի դարպասներից ներս, մի կին` փոքրիկ մարմնով, սայլակի վրա, բայց լայն ժպիտով եւ փայլող աչքերով ինձ դիմավորեց: Նա ուրախ էր, որովհետեւ իր մոտ մարդ է եկել: Տիկինը մի ձեռքի օգնությամբ իր սայլակն էր առաջ տանում, իսկ մյուս ձեռքը անշարժ կրծքի վրա էր պահում: Նա 50 տարեկան է, սակայն կշռում է ընդամենը 25 կգ:
Տիկին Կարինեն (անունը փոխված է) 18 տարեկանից ապրել է գիշերօթիկում: 1988 թվականին տեղափոխել են տուն-ինտերնատ, որտեղ էլ մինչ օրս ապրում է: Ծնունդով Դսեղ գյուղից է: Ծնվելուն պես ծնողները Կարինեին հանձնել են մանկատուն, քանի որ ուներ հաշմանդամություն. ոտքերը թույլ էին, հյուծված, սովորականից ավելի փոքր չափերի:
«8 տարեկանից ընկել եմ մանկատուն, տանջվել եմ: Աստված է ինձ պահել-պահպանել»,- կյանքի պատմությունը երկու տողով ներկայացնում է տիկին Կարինեն: Նա սիրում է հաճախել եկեղեցի: Իհարկե, դժվար է ամեն կիրակի տաքսու գումար տալ՝ գնալ-գալու համար: Բայց երջանիկ է, որ շաբաթվա մեջ մեկ անգամ հնարավորություն է ունենում դուրս գալ ծերանոցից. «Այնտեղ շատ տարբեր մարդկանց հետ ծանոթացա, իրենք ինձ սովորեցրին չամաչել, մարդամեջ դուրս գալ»,- ասում է տիկին Կարինեն, որի միակ ցանկությունն այս պահին կարդալ, գրել սովորելն է: Նա անգամ տառերը չգիտի: Կարինեն իրեն հավատացյալ է համարում, թեեւ ինչպես ինքն է ասում՝ Աստվածաշունչը չի կարողացել կարդալ. «Միշտ ուզեցել եմ սովորել, բայց առաջ մեր մանկատունը անտերանոց էր, ո՞վ էր հետեւում կրթությանը»:
Կարինեն պատմում է, որ ունի երկու եղբայր, որոնք ՌԴ-ում են, եւ քույր, որը խնամում է իրենց հիվանդ մորը: Ընտանիքի անդամներն այցելում են նրան, բայց՝ ուշ-ուշ: Նա այնպիսի թեթեւությամբ է պատմում իրեն լքած ընտանիքի մասին, որ տպավորություն է ստեղծվում, թե նրանք իր կողքին են, նրանք մոտ են իրեն, եւ նա նեղացած չէ, որ ընտանիքն իրեն լքել է:
Կարինեն առաջին կարգի հաշմանդամ է: Ասում է. «Շատ եմ ուզում, որ ստացածս թոշակից ինձ մի քիչ տան, ձեռքի փող է, էլի»:
Սակայն, ինչպես տեղեկացանք աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարությունում, ըստ օրենքի՝ պետության կողմից տրամադրված կենսաթոշակը Կարինեի ձեռքը կարող էր ընկնել, եթե նա ունենար աշխատանքային ստաժ: Այսինքն՝ թոշակի մի մասը, որը տալիս է պետությունը, գնում է տուն-ինտերնատի բյուջե, մյուս մասը, որը տրվում է աշխատանքային ստաժի դիմաց՝ թոշակառուին: Եվ քանի որ կինը ի ծնե ունի տեղաշարժման եւ այլ առողջական խնդիրներ, երբեք չի աշխատել:
Հարցի շուրջ պարզաբանումներ խնդրեցինք նաեւ Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակից. «Նյութի հերոսուհին երբեւէ չի աշխատել, հետեւաբար հաշմանդամության աշխատանքային կենսաթոշակի փոխարեն նրան նշանակվում է հաշմանդամության նպաստ: Միաժամանակ, «Պետական նպաստների մասին» օրենքի 32-րդ հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն՝ բնակչության սոցիալական պաշտպանության պետական հաստատությունում (ծերանոց) բնակվող անձին ծերության կամ հաշմանդամության կամ կերակրողին կորցնելու դեպքում նպաստ չի նշանակվում եւ չի վճարվում»:
Մեր այն հարցին՝ արդյոք օրենքը չի՞ խախտում մարդու իրավունքները, սոցիալ-տնտեսական իրավունքների հարցերով օմբուդսմենի տեղակալ պարզաբանեց. «Նշված կարգավորումը, մասնավորապես, պայմանավորված է առկա սահմանափակ պետական ֆինանսական միջոցներով, ինչպես նաեւ նրանով, որ պետությունն իր վրա է վերցրել նշյալ անձին խնամելու՝ կենսապահովման նվազագույն մակարդակ ապահովելու պարտավորությունը: Ուստի այդ անձի համար օրենքով չեն նախատեսվել հաշմանդամության նպաստի տեսքով հավելյալ սոցիալական երաշխիքներ»:
Ստացվում է, որ միայնակ կինը ստիպված է անցկացնել ողջ կյանքը տուն-ինտերնատում: Իհարկե, տուն-ինտերնատում թույլ են տալիս դուրս գալ, բայց առանց ձեռքի գումարի ինչպե՞ս հաշմանդամության առաջին խումբ ունեցող կինը կարող է որեւէ տեղ գնալ: Մանավանդ այն պայմաններում, որ երկրում երթուղայինները հարմարեցված չեն հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց, իսկ մարդիկ դեռ լիովին պատրաստ չեն առողջ վերաբերմունք ցուցաբերել հաշմանդամություն ունեցողներին:
Կարդացեք նաև
ԳԱՅԱՆԵ ՄԱԴԱԹՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
07.05.2015
