«Վերջին տասնամյակում Թուրքիայում որակական փոփոխություններ են եղել, թե ներքին, թե արտաքին փոփոխությունները բերել են նոր իրավիճակի ու Հայաստանի հանրությունը թյուրըմբռնում ունի ներկայիս Թուրքիայի մասին»,- «Հայ-թուրքական հարաբերությունները Ցեղասպանության 100-ամյակի տարելիցից հետո. Նշանակությունը, հիշողությունը եւ քաղաքականությունը» թեմայով սեպտեմբերի 8-ի քննարկման ժամանակ կարծիք հայտնեց Տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի առաջատար փորձագետ, Արտակարգ եւ լիազոր դեսպան Դավիթ Շահնազարյանը: Քննարկումը կազմակերպել էին «Գլոբալիզացիայի եւ տարածաշրջանային համագործակցության կենտրոնը» եւ Ֆրիդրիխ Էբերտ հիմնադրամի հայաստանյան գրասենյակը:
Դավիթ Շահնազարյանը համամիտ է «Գլոբալիզացիայի եւ տարածաշրջանային համագործակցության կենտրոնի» ղեկավար Ստեփան Գրիգորյանի հետ`թվում է, թե՛ Թուրքիայում, թե՛ Հայաստանում ներքին օրակարգերի հետ հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցը կապ չունի, բայց քանի որ իշխանությունները ոչինչ չեն անում, քաղաքացիական հասարակությունները, վերլուծաբանները պիտի եռակի-քառակի ռեժիմով աշխատեն:
Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության առաջնահերթությունները` ԱՄՆ, Իսրայել, ԵՄ-ի հետ հարաբերություններ, Դավիթ Շահնազարյանի գնահատմամբ, Թուրքիայի համար այժմ առաջնահերթություն չեն. «Այո`զրո խնդիրներ հարեւանների հետ կարգախոսով, Թուրքիան մնաց առանց հարեւանների: Ինձ եւ շատերի համար պարզ չեն Թուրքիայի արտաքին քաղաքական առաջնահերթությունները»:
Կարդացեք նաև
Դավիթ Շահնազարյանի դիտարկմամբ, մինչեւ Էրդողանի կառավարումը, եթե Թուրքիայի ներքին քաղաքականությունը կախված էր արտաքինից, ապա, վերջին տասը տարիներին, ներքին քաղաքականությունն ամբողջապես որոշում է արտաքին քաղաքականությունը. «Էրդողանի համար ձայներն ամենակարեւորն են եւ նա պատրաստ է ցանկացած արտաքին քաղաքականության փոփոխության, ներքին քաղաքականության համար»: Հունիսի 7-ի ընտրություններից հետո Թուրքիայում ներքաղաքական սրումները, բանախոսը պայմանավորում է, այն խնդիրներով, որ ունի իշխող կուսակցությունը:
Ինչեւէ, ՀՀ-Թուրքիա միջպետական հարաբերություններում Դավիթ Շահնազարյանը հիմնավոր է համարում լուրջ առաջխաղացումներ հուսալը:
Նա նաեւ չի կիսում արմատավորված այն մոտեցումը, որ հայ-թուրքական հարաբերություններում Հայաստանը հիմնականում շահագրգռված է սահմանի բացմամբ, մինչդեռ Անկարան շահագրգիռ է քաղաքական հարաբերություններով: «Հայաստանը նույնպես շահագրգիռ է եղել քաղաքական հարաբերություններով»,- ասաց նա`հավելելով, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների վիճակ հիմա չկա ու ինչ- որ բան եթե սկսվի, ապա այդ սկիզբը լինելու է Անկարայում. «Ցյուրիխյան արձանագրություններից պաշտոնական Անկարայի հրաժարվելը բերեց պաշտոնական Երեւանի եւ Անկարայի լարվածության»: Դավիթ Շահնազարյանն այդ լարվածության թուլացման այլընտրանքը չի տեսնում:
Հայ-թուրքական միջպետական հարաբերությունների կարգավորմանը, ըստ նրա, Ցեղասպանության հարցը չի խոչընդոտում, ոչ էլ այն, որ թուրքական մամուլը գրում է, թե Հայաստանը Թուրքիայից տարածքային պահանջներ ունի:
Թե ո՞ր հարցերն են հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանը խոչընդոտում`տեսանյութում
Արագ փոփոխվող աշխարհում, շատ արագ կարող է փոխվեն նաեւ հայ-թուրքական հարաբերությունները ու բանախոսի համոզմամբ, մենք պետք է դրան պատրաստ լինենք: «Թուրքիան ինչքան հեռացավ Արեւմուտքից, այնքան նվազեց Թուրքիայի դերը Մերձավոր Արեւելքի տարածաշրջանում: Իրանի դերը մեծանում է, որովհետեւ բարձրացնում է Արեւմուտքի հետ իր հարաբերությունները»,- կարծում է Դավիթ Շահնազարյանը`հավելելով, որ տարածաշրջանում ազդեցությունների համար ՌԴ-ի դերը նվազելու է, Թուրքիայի եւ Իրանի միջեւ մրցակցություն է սկսվելու: Բաքվի քաղաքականությունը չի կարծում, որ կփոխվի: Նա նաեւ չափազանց կարեւոր է համարում Վրաստանի դերը, որը դրական է եղել`25 տարի հաջողել են խուսանավել ՀՀ-Թուրքիա-Ադրբեջան հարաբերություններում:
Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջպետական հարաբերություններում, Դավիթ Շահնազարյանի գնահատմամբ, գուցե հետագայում միջնորդներ պետք չգան ու դա կլինի միակ ճանապարհը դեստրուկտիվ ՌԴ-ին բացառելու, քանի որ ՌԴ-ն մշտապես իր միջնորդական առաքելությամբ խանգարել է այդ հարաբերությունների կարգավորումը:
«Առաջնահերթ խնդիրը լարվածության թուլացման տանելն է. նախաձեռնությունն Անկարայում է»,- եզրափակեց դեսպանը:
Նելլի ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
