ՔՐԳՈՐԾԵՐ ԵՆՔ ՀԱՐՈՒՑԵԼ ՆԱԵՎ ՆԵՐԿԱ ՊԱՇՏՈՆԱՏԱՐՆԵՐԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ Վստահեցնում է ՀՀ գլխավոր դատախազ Արամ Թամազյանը Քրգործ ցուցարարների դեմ – Սահմանադրությամբ երաշխավորված իրենց իրավունքն իրացնող հանրահավաքների եւ երթերի մասնակիցների նկատմամբ Երեւանի դատախազությունը գործ հարուցեց «Քրեական օրենսգրքի» 2063 հոդվածով՝ «Հասարակական կարգը խախտող խմբային գործողություններ կազմակերպելը կամ դրանց ակտիվորեն մասնակցելը»: Համամի՞տ չեք ՍԴ որոշման այն կետին, ըստ որի՝ նման գործողությունները հակասում են «Մարդու իրավունքների եւ հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիային, որը երաշխավորում է խաղաղ հավաքների ազատության իրավունք, եւ միջազգային այլ փաստաթղթերին, որոնց միացել է Հայաստանը: – Մարդն իր սահմանադրական իրավունքներով չպետք է ոտնահարի մեկ ուրիշի սահմանադրական իրավունքները: Եթե մեկը, կոպիտ ասած, ունի կլարնետ նվագելու իրավունք՝ դա նրան իրավունք չի վերապահում գիշերվա ժամը 4-ին բարձրանալ 10 հարկանի շենքի տանիքը եւ կլարնետ նվագել: Մենք քրեական գործ ենք հարուցել ոչ թե ցույցերի մասնակիցների, այլ այն մարդկանց նկատմամբ, ովքեր ցույցերի ընթացքում խախտել են հասարակական կարգը, կամ նրանց գործողությունների արդյունքում խախտվել է ձեռնարկությունների, կազմակերպությունների եւ տրանսպորտի բնականոն աշխատանքը: «Քրեական օրենսգրքով» նախատեսված հոդված է. երբ Ազգային ժողովը կվերացնի այդ հոդվածը՝ մենք էլ գործեր չենք հարուցի: Իսկ ինչպե՞ս է, որ ԱՄՆ-ում Նոբելյան մրցանակի երկու դափնեկրի բռնեցին-տարան՝ նման անօրինական գործողությունների համար: Նորվեգիայում տեսա, թե ինչպես էին շներով ցրում անօրինական երթ կազմակերպողներին: – Վստահ եմ, որ Նորվեգիայում կա օրենքով սահմանված կարգ հանրահավաքների եւ երթերի անցկացման վերաբերյալ: Իսկ Հայաստանում նման օրենք գոյություն չունի եւ ոչնչով սահմանափակված չէ հանրահավաքների ազատության սահմանադրական իրավունքը: – Այո, բայց «Քրեական օրենսգրքի» 2063 եւ 2064 հոդվածներից մեկը վերաբերում է ժողովների, միտինգների, փողոցային երթերի ու ցույցերի կազմակերպման եւ անցկացման սահմանված կարգի խախտմանը, մյուսը՝ տրանսպորտի, պետական կամ հասարակական կազմակերպությունների, հիմնարկների, ձեռնարկությունների աշխատանքը խանգարելուն: Սրանք օրենքնե՞ր չեն: – Մեջբերեցիք, որ պատասխանատվություն է նախատեսվում ցույցերի սահմանված կարգը խախտելու համար: Կրկնում եմ՝ չկա՛ նման կարգ: – Ձեր ասածը վերաբերում է 2063 հոդվածին, մինչդեռ ես նկատի ունեմ 2064 հոդվածը, որը վերաբերում է ոչ թե ժողովների, միտինգների, փողոցային երթերի կազմակերպման կամ անցկացման սահմանված կարգը խախտելուն, այլ հասարակական կարգը խախտող խմբային գործողություններ կազմակերպելուն կամ դրանց ակտիվորեն մասնակցելուն: Ի պաշտպանություն դրուժիննիկների – Խաղաղ ցույցերի մասնակից մի քանի հարյուր մարդ նախագահի ընտրության առաջին փուլից հետո ենթարկվեց վարչական պատասխանատվության: Տարակուսելի է այս հարցում դատախազության կրավորական կեցվածքը, քանի որ ըստ «Վարչական իրավախախտումների մասին» օրենսգրքի 250 հոդվածի՝ դատախազությունը պետք է հսկողություն իրականացներ այդ գործերի օրինականության նկատմամբ, իսկ ըստ 288 հոդվածի՝ միայն դատախազը կարող է բողոքարկել վարչական իրավախախտման վերաբերյալ գործի որոշումը: Սակայն դատախազությունն ընդհանրապես մի կողմ է կանգնել այս գործընթացներից. ինչո՞ւ: – Այդ գործերի վերաբերյալ կան դատարանների որոշումներ, եւ դրանց մի զգալի մասի վերաբերյալ էլ կան վերադաս ատյանի վճիռներ: Ինչ վերաբերում է որոշումները դատախազի կողմից բողոքարկելու հնարավորությանը՝ մենք քննարկել ենք այդ հարցը. այստեղ օրենսդրական կարգավորման որոշակի խնդիր կա: Առայժմ այդ հարցը դատախազական գործառույթից դուրս է, նկատի ունենալով, որ «Դատախազության մասին» ՀՀ օրենքի 28 հոդվածի համաձայն՝ դատախազները բողոքարկում են դատարանի վճիռները, դատավճիռները եւ որոշումները «Քրեական դատավարության» եւ «Քաղաքացիական դատավարության» օրենսգրքերով սահմանված կարգով, որոնցով դատախազին վարչական իրավախախտումների գործերով դատարանների կայացրած որոշումների դեմ բողոք բերելու լիազորություն սահմանված չէ: – Խնդրի բարոյական կողմն էլ կա. կարելի է միայն ամաչել, որ ապրում ենք մի երկրում, ուր ցույցի մասնակցի հղի դստերը ոստիկանություն պատանդ են տանում՝ պահանջելով, որ ներկայանա նրա հայրը, պատանդ են տանում 3 երեխաների մորը՝ պահանջելով, որ ներկայանա Գրետա Սարգսյանի նստացույցի մասնակից նրա մայրը, ռետինե մահակ բարձրացնում 9 տարեկան երեխայի վրա, եւ այլն: Իսկ Ձեզ այս ամենը չի՞ հուզում, որ լիազորությունն ունենալով՝ որեւէ կերպ չեք միջամտում այս գործընթացներին: – Ո՞վ կհարվածի 9 տարեկան երեխային: Ինչո՞ւ պիտի հարվածեն: (Նշենք, որ խոսքը Քնարիկ անունով աղջնակի մասին է, որին Քոչարյանի երդմնակալության օրը հարվածել էին ոստիկանները. լրագրողները տեսել էին նրան ու արձանագրել, որ վախեցած երեխան ակնհայտորեն կարիք ուներ բժշկի. – Ա. Ի.): Բացառում եմ նաեւ Ձեր մյուս օրինակներում մատնանշված փաստերը: Ի՞նչ է, մենք մեր ժողովրդի թշնամի՞ն ենք: Բայց եթե հասարակական կարգը խախտում են՝ ուրեմն պետք է ձեռնարկվեն համապատասխան միջոցներ: Թող չխախտեն՝ չի ձեռնարկվի: – Պատանդ տանելը «համապատասխան միջո՞ց» է: – Ո՞ւմ են պատանդ տարել: Տարել են, որ ի՞նչ անեն: – Հրապարակումներ են եղել նման երկու դեպքերի մասին՝ Դեմիրճյանի վստահված անձ Աբրահամ Կարապետյանի հղի դստերն էին պատանդ տարել քաղմաս, եւ նստացույցի մասնակից Ջուլիետա Սերգոյանի դստերը՝ 3 երեխաների մայր Նունե Բաբաջանյանին: – Տվյալ օրինակներն ինձ ծանոթ չեն: Կարող է՝ եղել են, կստուգենք, կտեսնենք: Եթե եղել է՝ իհարկե, անընդունելի եմ համարում եւ ոչ միայն Ձեր հարցադրման մեջ մատնանշված բարոյական, այլ նաեւ իրավական առումով է դա անընդունելի: Պատասխանատվությունն անձնավորված է, եւ մեկի փոխարեն չպիտի պատասխան տա մեկ ուրիշը: – Ոստիկանապետի տեղակալը՝ գեներալ Հովհաննես Վարյանը, որ մշտապես վերահսկում է հանրահավաքների ժամանակ կարգուկանոնի պահպանումը, Քոչարյանի երդմնակալության արարողությունից հետո «Այբ-Ֆե»-ին տրված հարցազրույցում հայտարարեց. «Մենք պետք է խոստովանենք, որ 16-17 հանրահավաքները, որոնք տեղի են ունեցել, ընթացել են առանց որեւէ միջադեպի»: Այսինքն՝ քննության չեն դիմանում նաեւ այն պնդումները, թե այդ ցույցերի ժամանակ խախտվել է հասարակական կարգը: – Եղե՛լ են հասարակական կարգի խախտումներ. ինչպե՞ս կարող են եղած չլինել: Եթե խախտում չի եղել՝ ինչպե՞ս է կիրառվել վարչական միջամտությունը: Հասարակական կարգը խախտողների դեմ ոստիկանությունը չպիտի՞ պայքարի: Պիտի վերացնե՞նք «Վարչական իրավախախտումների մասին» օրենսգիրքը: – Նոր օրենսգիրք պիտի մշակվի, եւ ոչ թե 2003-ին մարդկանց պիտի կալանավորեն 1985-ին ընդունված սովետական օրենքի «Ժողովրդական դրուժիննիկի պահանջին չարամտորեն չենթարկվելու» մասին հոդվածով: – Բայց համակարգն ու հասարակարգը թողնենք մի կողմ՝ ժողովրդական դրուժիննիկը վա՞տ բան էր՝ հասարակական կարգը պահպանելու առումով: Վա՞տ էր, որ մարդը, ոստիկանության հետ միասին, կամավոր մասնակցում էր հասարակական կարգի պահպանմանը: ԼՂՀ-ն մեզ կօգնի՞ – Տիգրան Նաղդալյանի սպանության բացահայտման օրինակն ապացուցում է, որ երբ դատախազությունը ցանկանում է՝ կարողանում է կարճ ժամկետում բացահայտել հանցագործության կազմակերպիչներին՝ ճիշտ է, Ղարաբաղի դատախազության օժանդակությամբ: Գուցե «27»-ի գործն է՞լ էր հարկավոր փոխանցել ԼՂՀ դատախազության վարույթ, որ վերջապես բացահայտվեին նաեւ այդ սպանությունների պատվիրատուները, աջակցողները եւ այլն: – Մենք, իհարկե, ցանկանում ենք բացահայտել բոլո՛ր գործերը: Բայց բնականաբար մի բան է ցանկությունը, մեկ այլ՝ հնարավորությունը: Անկեղծ ասած՝ առավել կարեւորում ենք անձի կյանքի դեմ ուղղված հանցագործությունների բացահայտումը: Միաժամանակ՝ նաեւ համաձայն չեմ, երբ թերթերը հաճախ տպագրում են 20-25 հոգու լուսանկարներ եւ նշում, թե չեն բացահայտվել նրանց բոլորի սպանությունները: Մեր նախկին գլխավոր դատախազ Վլադիմիր Նազարյանի ինքնասպանության դեպքի վայր ե՛ս եմ գնացել: Իր ձեռքով գրություն էր գրել մահվանից առաջ: Բայց այս դեպքն էլ են նշում իբրեւ սպանություն: Մի՞թե կարելի է: Կամ՝ մեր մյուս գլխավոր դատախազի սպանությունը. Բաբկեն Արարքցյանն Ագոյի խմբին ներկայացրել էր, թե սպանվել են երկու դատախազներ՝ Հենրիկ Խաչատրյանը եւ Արամ Կարապետյանը (չկապելով մեկը մյուսի հետ), եւ երկու գործերն էլ բացահայտված չեն: Մեր համակարգի ողբերգությունն է դա՝ ինչո՞ւ են դրա միջոցով փորձում միավորներ հավաքել: Ինչ վերաբերում է Տիգրան Նաղդալյանի սպանությանը՝ գործը կարճ ժամանակ անց կուղարկենք դատարան, եւ բոլորը կտեղեկանան, թե ով ինչ ծառայություն է մատուցել: Ի դեպ, նույնիսկ ԼՂՀ դատախազությունը չէ՝ ավելի շատ, ոստիկանությունն էր իրոք աշխատել: Բայց վա՞տ է, որ համագործակցում են Հայաստանի եւ ԼՂՀ դատախազություններն ու ոստիկանությունը: – Նաղդալյանի սպանության գործի առնչությամբ դատախազության հաղորդագրության մեջ հայտնվեց մի նոր «նրբերանգ»՝ նշվեց, թե կասկածյալներից ով ում բարեկամն է: Շարունակելո՞ւ եք այսուհետ եւս բացահայտել բոլոր մեղադրյալների տոհմածառը, բարեկամական կապերը: – Ո՛չ, չենք նշելու: Թեեւ սա էլ առաջին դեպքը չէր: Երբ քննում էինք ոչ անհայտ գործիչներից մեկի գործը՝ թղթի դրվագով հարցադրում արվեց, թե տվյալ մատակարարն իր բարեկա՞մն է, ու հետեւեց հերքում, որպեսզի կարողանանք իրացնել մեր ունեցած տվյալները՝ ստիպված էինք կազմել նրա տոհմածառը, ապացուցելու համար, որ բարեկամություն կա: Այս մի դեպքում էլ՝ մամուլում եղան նման հայտարարություններ, որոնք ճշտել-ստուգելուց հետո նախաքննական մարմինը տարածեց համապատասխան տեղեկատվություն: Ի դեպ, լրագրողները մեկ դատախազությանը կշտամբում են, թե տեղեկատվություն չի տրամադրվում, իսկ մեկ էլ սկսում են դժգոհել, թե Նաղդալյանի սպանության գործով շատ ենք տրամադրում տեղեկատվություն… – Մեկ-երկու լրատվամիջոցի՝ ոչ հավասարապես բոլորին: – Նրանց, ովքեր դիմում են մեզ: Նախկիններ եւ ներկաներ – Կարճ շրջանում Սարգսյանների ընտանիքին առնչվող մի քանի գործեր հայտնվեցին դատախազության վարույթում: Այժմ էլ ստուգումներ են սկսվել Ստեփան Դեմիրճյանի «Մարս» գործարանում: Այդ ինչպե՞ս է ստացվում, որ հենց մարդն ընդդիմադիր է դառնում, նրա հին ու նոր գործերն անմիջապես հայտնվում են իրավապահ մարմինների ուշադրության կենտրոնում: – Ֆինանսների եւ էկոնոմիկայի նախարարությունը ստուգումներ է իրականացրել եւ մեզ փոխանցել նյութերը: Քննություն չանե՞նք: Հո ինքներս չե՞նք գնացել ու ստուգումներ կատարել: Նոր ենք ստացել նյութերը՝ հիմա էլ սկսել ենք քննությունը: Եվ հնարավոր չէ, որ այժմ մի նյութ ստանանք, բայց երկու տարի պահենք, հետո նոր տանք դրա լուծումը: Դրա իրավունքը չունենք՝ մենք այդ մարմինը չենք: Դատախազությունն իրավիճակային նպատահարմարությամբ չի գործում, այլ օրենքի շրջանակներում: – Այսուհանդերձ՝ դատախազության համար վաղուց է կարծես նորմ դարձել միայն նախկին պաշտոնյաների նկատմամբ գործ հարուցելը: Հնարավո՞ր է, որ երբեւէ կկարողանաք պատասխանատվության կանչել նաեւ գործող բարձրաստիճան պաշտոնյայի: – Չգիտեմ, թե բարձրաստիճան պաշտոնյա ասելով՝ որոշակի ի՞նչ աստիճանը նկատի ունեք: Բայց դատախազությունը հարուցել եւ քննել է բազմաթիվ քրեական գործեր պաշտոնատար անձանց նկատմամբ: Ուշադրություն եմ հրավիրում, որ դատախազությունն ինքը ստուգող մարմին չէ: Եթե բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց վերաբերյալ նյութեր նախապատրաստվեն համապատասխան մարմինների կողմից եւ տրամադրվեն մեզ, բնականաբար, կլուծենք դրանց ընթացքը: Շատ հաճախ թվում է, թե լիազորությունների շրջանակը նախկինն է: Նախկի՛նը չէ: Սահմանադրության 103 հոդվածով որոշակի սահմանված է դատախազության լիազորությունների շրջանակը՝ մենք հետաքննություն եւ օպերատիվ-հետախուզական գործունեություն իրականացնող մարմին չենք: Զրույցը վարեց ԱՆՆԱ ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆԸ