Անձնագրային հսկողություն ու զննման սարքերով անցնելուց հետո հայաստանցի լրագրողների խումբը մուտք գործեց մերձմոսկովյան Էլեկտրոստալ քաղաքում գտնվող մեքենաշինական գործարան: Այս ձեռնարկությունն ընդգրկված է «Ռոսատոմ» պետական կորպորացիայի միջուկային վառելիքի ստորաբաժանման մեջ:
Հենց այս գործարանում է արտադրվում Հայաստանի ատոմակայանի միջուկային վառելիքը: Ընդհանրապես, այս ձեռնարկությունը համարվում է աշխարհի ատոմակայանների համար միջուկային վառելիք արտադրող ամենամեծ գործարաններից: Այն ներկայումս վառելիք է մատակարարում ՀԱԷԿ-ի ԹԹնՀ-440 ռեակտորի համար: Գործարանի տարածքը պարսպով ու փշալարերով առանձնացված է Էլեկտրոստալ քաղաքից եւ բավականին մեծ տարածք է զբաղեցնում:
Ցուցումները, որոնց հետ մինչ գործարան մուտք գործելը ծանոթացան լրագրողները՝ խիստ էին: Նախ՝ որեւէ էլեկտրական սարք չէր թույլատրվում ներս տանել, արգելված էր լուսա-տեսա նկարահանումը, ձայնագրությունը տարածքում: Խախտելու դեպքում քեզնով կզբաղվեր անվտանգության ծառայությունը:
Մեքենաշինական գործարանը պատկանում է «Ռոսատոմի» միջուկային վառելիքի «ՏՎԷԼ» ընկերությանը:
Կարդացեք նաև
Հայաստանից ժամանած լրագրողները՝ ոտքից գլուխ ծածկված սպիտակ խալաթներով, գլխարկներով ու դիմակներով, շրջեցին գործարանի մի քանի արտադրամասերում, ծանոթացան միջուկային վառելիքի արտադրման գործընթացին ու գործարանի հնարավորություններին: Այստեղ ամեն բան մեքենայացված է, այդ պատճառով շրջայցի ընթացքում քիչ թվով աշխատակիցների հանդիպեցինք:
Արտադրամասերում տարածքներն առանձնացված էին դեղին ու կարմիր գծերով, ինչը նշանակում էր, որ օրինակ՝ այդ գծերից այն կողմ պետք է անպայման ռեսպիրատոր-դիմակ կրել:
Միջուկային վառելիքի ամեն մի տարր` «տվել», շտրիխ կոդ ունի, որը տեղեկատվություն է պարունակում՝ որտեղ է արտադրվել, ով է պատրաստել, երբ եւ այլն:
Էլեկտրոստալի մեքենաշինական գործարանը հիմնադրվել է 1917 թվականին: 2017-ին գործարանը տոնել է իր 100-ամյակը:
Գործարանի բոլոր աշխատակիցներն ունեն առողջության ապահովագրություն, տարեկան ուղեգրեր են ստանում՝ տարբեր առողջարաններում հանգստանալու: Տեղեկացանք նաեւ, որ գործարանի լավագույն աշխատակիցներին, հիպոթեքով անշարժ գույք գնելու համար, մասամբ սուբսիդավորվում են վարկերը: Իսկ այն աշխատակիցները, որոնք անմիջականորեն առնչվում են միջուկային վառելիքի արտադրության գործընթացին (խորհրդային տարիներին դրանք կոչվում էին թունավոր ցեխեր) հատուկ սնունդ՝ կաթ են ստանում:
Արտադրամասերից դուրս գալիս պարտադիր բոլոր աշխատակիցներն, այսպես ասած, ճառագայթազերծվում են, հետո ճառագայթի թեստ են հանձնում. էլեկտրական սարքը որոշում է՝ դեռ «կեղտոտ» ես, թե՝ ոչ: Եթե այո, ապա կրկին մաքրման են ուղարկում: Չնայած գործարանի պատասխանատուները հավաստիացնում էին, որ վնասակար ոչինչ չկա, պարզապես դրանք անվտանգության կանոններ են, որոնց հետեւելը պարտադիր է:
Լրագրողները նաեւ եղան մեքենաշինական գործարանի թանգարանում: Այստեղ պահպանվում եւ ցուցադրվում էին արկերի՝ «Վանյուշայի», «Կատյուշայի» եւ այլ տեսակի արկերի ու փամփուշտների նմուշներ, նախկինում եղած արտադրամասերի մինիմալիզացված տարբերակները, որտեղ հաստոցներ կային, իսկ շատ դետալներ մարդիկ ձեռքով էին պատրաստում:
Գործարանը մինչ 1945 թվականն արտադրել է արկեր: Այն հիմնադրել է ռուսաստանցի հայտնի գործարար Նիկոլայ Ալեքսանդրովիչ Վտորովը:
Թանգարանում կախված էին նաեւ գործարանը տարբեր տարիներին ղեկավարած տնօրենների լուսանկարները, որոնց մի մասը, ինչպես պատմեց թանգարանի տնօրենը, պարզապես գնդակահարվել են՝ արտադրության գործընթացում թույլ տված սխալների համար: Այդպիսի սխալներից կարող էր լինել խոտան արտադրանք տալը:
Ինչպես թանգարանում տեղեկացանք, գործարանը հիմնադրելու նպատակը եղել է Առաջին համաշխարհային պատերազմը, որին Ռուսաստանն այնքան էլ պատրաստ չէր: Հայրենական մեծ պատերազմի ավարտից հետո մեքենաշինական գործարանը զինամթերքի արտադրությունը դադարեցրել է՝ փոխարինելով խաղաղ նպատակներով գործունեության: Ներկայումս «Էլմաշը» միջուկային վառելիք է մատակարարում աշխարհի մի շարք ատոմակայաններին:
Լուսինե ԲՈՒԴԱՂՅԱՆ
Էլեկտրոստալ-Երեւան
«Առավոտ» օրաթերթ
13.08.2019
