«Այստեղ մանրամասն ներկայացված է, թե ինչ վայրագություններ են տեղի ունեցել Արեւմտյան Հայաստանում: Սումգայիթում կատարվածի բախտին են արժանացել Գողթն գավառի սիրտը համարվող Ագուլիս քաղաքի բնակիչները՝ 1919թ. դեկտեմբերի 24-25-ին»,-այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ օրերս լույս տեսած իր «Ագուլիսի 1919թ. ողբերգություն-եղեռնը» աշխատության մասին նշեց ՀՀ մշակույթի գործիչ, հայագետ-նախիջևանագետ Արգամ Այվազյանը:
Նրա խոսքով, Արևմտյան Հայաստանում եղած եղեռնագործությունները քիչ են լուսաբանվել.
«Հուշագրողները պատահական մարդիկ չեն, նրանք բոլորն են կրթյալ և հստակորեն պատմում ու ներկայացնում են այն ամենը, ինչ կատարվել է: Սա պանթուրքիզմի ծրագրերից մեկն էր, որն էլ իրականացվեց: Մեր պատմագրությունը հավուր պատշաճի պետք է ներկայացնեն: Եղեռնագործության նույն ձեռագիրն է՝ ինչպես Արևմտյան Հայաստանի չարագործություններն են հրաժարվում ընդունել Թուրքերը, այնպես էլ այս դեպքում, տեսնում ենք նույն միտումը: Հստակորեն ժամանակակիցներն ու դեպքերի մասնակիցներն են իրականացնում դեպքերի նկարագրությունները»:
Բանախոսի համոզմամբ, «Ագուլիսի 1919թ. ողբերգություն-եղեռն» աշխատությունը լույս է տեսել 300 օրինակով և արդեն կա գրախանութներում: Ցավալի է, բայց սրանք գրախանութներում վաճառվում են հինգ, տասը տարիների ընթացքում:
Կարդացեք նաև
Գրքի հավելվածին կցված են նաև Ագուլիսի 1919-1920 թվականների 15 փաստաթղթեր և Նախիջևանի մի քանի բնակավայրերի փաստավավերագրական լուսանկարներ: Աշխատության մեջ զետեղված են հատվածներ ծնունդով Ագուլիսցի Ադրբեջանի ժողովրդական գրող Աքրամ Այլիսիի «Քարե երազներ» վեպ-ռեքվիեմից:
Հատորը լույս է տեսել «Վան» հասարակական կազմակերպության, Էդուարդ Ղազարյանի, Օնիկ Հարությունյանի և Հրայր Ոսկանյանի ներդրած միջոցներով:
Անժելա ՇԱՀՈՒՄՅԱՆ
