![\"\"](\"https://www.aravot.am/2006/aravot_arm/November/23/p223-5.jpg\")
Հաշմանդամ հայ երեխաներին տիրություն են անում միայն միջազգային կառույցները ![\"\"](\"https://www.aravot.am/2006/aravot_arm/November/23/p223-7.jpg\")
Տավուշի մարզում կան ընտանիքներ, որտեղ ծնվել են մտավոր, իմացական, լսողական, տեսողական, շարժողական խանգարումներով երեխաներ եւ նրանց մասին տեղյակ չեն անգամ հարեւաններն ու բարեկամները: Հասարակական կարծիքը, որպես կանոն, վատ է տրամադրված նման ընտանիքների հանդեպ: Հաշմանդամներ կան, որոնցից շատերը դեռ «հայտնաբերված» չեն եւ ծնողները միայն հոգեբանական երկար աշխատանքներից հետո են համաձայնվում, որ իրենց 18-ամյա որդին, օրինակ, տառաճանաչ դառնա եւ հաճախի հաշմանդամ երեխաների կենտրոն:
![\"\"](\"https://www.aravot.am/2006/aravot_arm/November/23/p223-6.jpg\")
«Առավոտի»՝ Իջեւան-Դիլիջան մեկօրյա այցը, որը կազմակերպել էր PR ասոցիացիան, կոչված էր լուսաբանելու այդ՝ «զուգահեռ» իրականությունը: Այստեղ մարդիկ խուսափում են ձայնագրիչ սարքից, որովհետեւ վախենում են ավելորդ հետապնդումներից: Դիլիջանի «Հույսի կամուրջ» կազմակերպության տեղական մասնաճյուղում իրենց երեխաներին բերած մայրերը չէին հավատում, թե կգտնվի մեկը, որը, օրինակ, կօգնի իրենց, որպեսզի ձեռք բերեն ընդամենը թվային լսող սարքի 30 դոլար արժողության մարտկոցները: Նրանց երեխաները վերջին անգամ բուժզննման են ենթարկվել 3 եւ ավելի տարի առաջ: Ջեմմա Առաքելյանի ընտանիքը 5 անձից է: Աղջիկն ուսանող է, բանակում մեկ տղա ունի, մի երեխան էլ մանկուց հաշմանդամ է: Այս ընտանիքում ամուսինն է աշխատում, նրա 30 հազար դրամ արժանապատիվ աշխատավարձն էլ հնարավորություն չի տալիս, որպեսզի երեխային «անվճար» բուժզննման տանեն: «Հույսի կամուրջ» կենտրոն հաճախող այցելուները 150 են, 50 հաշմանդամ երեխա կա:
Հաշմանդամ երեխաների մայրերից շատերը խանութներում ունեն ցուցակներ՝ «սննդի պարտքեր»: Չեն աշխատում: Միակ կազմակերպությունը, որի մասին լսել էին Դիլիջանում՝ «շամիրամներն» էին, որոնց հանդիպել էին «Նիկոլի թվի» ընտրություններից մեկի ժամանակ: Երեկ կենտրոնում, «Առավոտի» այցելության օրը, հասուն տարիքի հաշմանդամները հոգեբանի մասնակցությամբ քննարկում էին «մերժված իրավունքներ» թեման: Նյութական արժեքներ չստեղծող այս անկարողներին որոշ ընտանիքներում սպասվում է դաժան փորձություն. նրանք իրավունք չունեն հեռուստացույց միացնել, քանի որ իրե՛նք չեն գնել: Իսկ դպրոցներում, ինչպես ասում էին երեխաները, ուսուցիչները խտրականություն են դնում իրենց ու այն աշակերտների միջեւ, ովքեր լավ են հագնվում եւ ակտիվորեն են մասնակցում ներդպրոցական դրամահավաքին:
Իջեւանի թիվ 5 ներառական դպրոցում, ուր սովորում է 900 աշակերտ, հաշմանդամ 2-ական երեխաներ կային, օրինակ, կրտսեր եւ ավագ դասարաններում: Նրանց վերաբերվում էին հավասարի նման: Տեսողական խնդիրներ ունեցող Հրանտի ձեռագիրը ոչնչով չէր զիջում մյուսներին, գեղեցիկ էր: Իսկ մտավոր թերզարգացած Ռաֆիկը դասերից հետո շտապում է «Հույսի կամուրջ» կազմակերպություն՝ լրացնելու բացը: Այս կենտրոնը զբաղեցնում է նախկին մանկապարտեզի շենքը, որը 2003 թվականին անհատույց 99 տարով նրանց է տրամադրել քաղաքապետ Վարուժան Ներսիսյանը: Կազմակերպություն է գալիս 300 այցելու, 85-ը՝ հաշմանդամ: Միջազգային կազմակերպության աջակցության շնորհիվ աշխատանք ունի 11 մասնագետ, խաղասենյակներն ու առողջարանական սենյակները հագեցած են վերականգնողական նշանակության սարքավորումներով, խաղալիքներով: Շենքից դուրս խաղահրապարակ կամ պարտեզ չկա: Տավուշի մարզպետի տեղակալ Լ. Սարգսյանը «Առավոտի» այն հարցին, թե մարզպետարանը, տեղի գործարարները, հասարակական, բարեգործական կազմակերպությունները օգնո՞ւմ են այս միակ կենտրոնին, ասաց, թե մարզի զարգացման ծրագրում, հավանաբար, մի 2 մլն դրամ գումար կհատկացնեն, մոտ 5000 դոլար, ինչը, սակայն, մեր դիտարկմամբ չի լուծի մանկական աջակցության կենտրոնի գոնե ջեռուցման հարցը: Իսկ մեր հաջորդ հարցին, թե մարզում հաշմանդամների հարցերով զբաղվող ինչ կազմակերպություններ կան, փոխմարզպետը պատասխանեց, թե ինֆորմացիային «չի տիրապետում, թե քանի կազմակերպություն կա մարզում»: