Հայաստանում տարեկան 18 հազար մարդ պալեատիվ (ամոքիչ) բուժօգնության կարիք ունի: Այս տվյալն այսօր «Բաց հասարակության հիմնադրամներ-Հայաստան» կազմակերպության և «Միջազգային պալիատիվ խնամքի նախաձեռնության» կողմից կազմակերպված «Տեսությունից մինչև պրակտիկա. Մանկաբուժական ցավամոքիչ խնամքի զարգացումը` ցավամոքիչ խնամքի շրջանակում» թեմայով միջազգային գիտաժողովի ժամանակ Aravot.am-ի հետ զրույցում հայտնեց «Բաց հասարակության հիմնադրամներ- Հայաստան» կազմակերպության ծրագրերի գծով փոխտնօրեն Դավիթ Ամիրյանը:
Դավիթ Ամիրյանը մեզ ներկայացրեց, որ Հայաստանում 2009 թվականից պալեատիվ բուժօգնության ներդրման նպատակով աշխատանքներ են տարվում. «Ներդրման գործընթացը Հայաստանում պետք է բաժանել մի քանի մասի: 2009-2010 թվականներին «Բաց հասարակության հիմնադրամներ-Հայաստանը» իր գործընկերներ կազմակերպությունների հետ միասին իրականացրեց կարիքների գնահատում, որոնցից հետո մշակվեց պալետիվ բուժօգնության հայեցակարգը, որն ընդունվեց կառավարության կողմից: Դրա հիման վրա մշակվեց ռազամավարություն, որն այսօր արդեն իր վերջնական փուլում է: Պալեատիվ բուժօգնությունը նաեւ «Բնակչության բժշկական օգնության եւ սպասարկման մասին» օրենքում ներառվել է որպես բժշկական օգնության մաս»:
Մեր զրուցակիցը կարեւորում է, որ ոլորտն արդեն իր օրենսդրական գնահատականն է ստանում:
Պալեատիվ բուժօգնությունը, ըստ Դավիթ Ամիրյանի, շատ համապարփակ մոտեցում է պահանջում: Չեն կարող լինել միայն ծառայությունները, պետք է բժիշկներ վերապատրաստվեն, պետք է հատուկ մասնագետներ վերապատրաստվեն, առանձին հոգեբանական եւ սոցիալական աջակցության ծրագրեր մշակվեն. «Այդ մարդիկ ոչ թե բուժման կարիք ունեն, այլ խնամքի: Քանի որ այդ մարդկանց շատ ավելի հաճախ տնային պայմաններում է հարկավոր օգնություն, ապա ընտանիքի անդամների հետ աշխատանքը նույնպես ծրագրի մի մասն է կազմում: Ընտանիքի անդամները նույն հոգեբանական վերապատրաստման կարիքն ունեն»:
Կարդացեք նաև
Դեղերի տրամադրման գործընթացը նույնպես մեծ կարգավորման կարիք ունի: Դավիթ Ամիրյանի խոսքով՝ պետք է դեղերը հասանելի լինեն, պետք է բժիշկները կարողանան դեղատոմսով դրանք տրամադրել անհրաժեշտ դեպքում: Նա օրինակ է բերում, որ Ռումինիայում ցանկացած բժիշկ իրավունք ունի դեղատոմսով դուրս գրել ուժեղ ցավազրկող դեղերը:
Դեռեւս Սովետական հասարակարգերից ժառանգած կարծրատիպերի մասին խոսելիս՝ զրուցակիցն ասում է, որ դրանք պետք է կոտրվեն: Նա հարցի մեկ այլ կողմ է առանձնացնում, որն ուղղակիորեն առնչվում է հասարակության հետ. «Չկա մեր հասարակության մեջ մեկը, որը շփված չլինի անբուժելի հիվանդի հետ: Մեզ մոտ պիտի կոտրվի այն կարծրատիպը, որ եթե այս մարդը անբուժելի հիվանդ է, ուրեմն նա պիտի տանջվի ցավից: Եթե այդ կարծրատիպը կոտրվեց, այդ անձը կարող է պայքարել այն իրավունքի համար, որ նա պետք է այդ ցավը չունենա: Այդ ցավը տառապանք է: Հաասարակությունը ինքը պետք է պահանջատեր լինի հենց սրա համար: Պալեատիվը հոգեբանականը, սոցիալականը, հոգեւորը, առողջապահականը ներառող մի համակարգ է»: Հասարակական պահանջի եւ մոտեցման նոր մշակույթ պետք է մշակել, վստահեցնում է Դավիթ Ամիրյանը, որտեղ հոգեբանների դերը դառնում է առաջնային. «Քանի որ խոսքը գնում է անբուժելի հիվանդությամբ տառապող մարդկանց մասին, ապա այստեղ ավելի առաջնային է խնամքը, ոչ թե բուժումը: Այնպիսի խնամք պետք է տրամադրել այդ մարդկանց, որ իրենք ապրեն իրենց կյանքն արժանավայել»:
Խոսելով պալեատիվ բուժօգնության գործընթացից, Դավիթ Ամիյանը փաստեց, որ ԱՄՆ-ում, Եվրոպական զարգացած երկրներում, որոնք չունեն ֆինանսական խնդիրներ, չունեն կարծրատիպերի հետ կապված խնդիրներ, այս հայեցակարգը առաջին անգամ մշակելիս եղել է նույն իրավիճակը, ինչ-որ հիմա Հայաստանում է. «Միայն հասարակության հետ բաց լինելը, ազատ եւ անկաշկանդ խոսակցություն տանելու ունակությունը, մահից խոսելու մասին չվախենալը արագացրել են գործընթացը նրանց մոտ»:
Դավիթ Ամիրյանի խոսքով՝ ամենը ցույց է տվել, որ մանկական պալեատիվը նույնպես ուսումնասիրությունների կարիք ունի. «Այդ պատճառով այս տարվա ընթացում պլանավորում ենք մանկական պալեատիվ բուժօգնության կարիքների գնահատում իրականացնել: Եթե մենք մեծերի պարագայում խոսում ենք հստակ ժամանակահատվածի մասին, ապա երեխաների պարագայում մենք կարող ենք խոսել մեկ օրից մինչեւ 20 տարվա մասին»:
Մեր զրուցակիցը պետության պարտավորթյունները շատ կարեւոր է համարում.«Մենք տեսնում ենք կամավորությունը ե՛ւ նախարարությունների ե՛ւ Ազգային ժողովի կոզմից»:
Էլյա ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ
